Romanya Yeni Dalgası'nın beş kilit yönetmeni


Cannes’dan En İyi Yönetmen ödülüyle dönen Cristian Mungiu’nun son filmi ‘Mezuniyet’ bu hafta vizyona giriyor. Bu vesileyle 21. yüzyılda Avrupa sinemasına damga vuran Romanya Yeni Dalgası’nın önemli yönetmenlerini mercek altına aldık.

Cristi Puiu
Doğum tarihi: 3 Nisan 1967
Önemli filmleri: Bay Lazarescu’nun Ölümü / Moartea domnului Lazarescu (2005); Sieranevada (2016)

Cristi Puiu'nun 2001 tarihli ilk filmi 'Marfa si banii' genellikle Romanya Yeni Dalgası'nın da ilk filmi olarak değerlendirilir. Fakat Romanya Yeni Dalgası'na asıl hayat veren film, yine Puiu'nun yönettiği 2005 tarihli 'Bay Lazarescu'nun Ölümü'ydü. Uluslararası arenada büyük ses getiren film, gücünü minimalist biçimsel tercihlerinden alan bir kara mizahla ve bürokrasiyle olan saplantısıyla, ardından gelen Romen filmleri için adeta bir yol haritası oluşturdu. Puiu sonraki filmlerinde biçime verdiği önemi daha da arttırdı ve son filmi 'Sieranevada'yla yönetmenliğini usta bir seviyeye taşıdı.

Cristian Mungiu
Doğum tarihi: 27 Nisan 1968
Önemli filmleri: 4 Ay, 3 Hafta, 2 Gün / 4 luni, 3 saptamâni si 2 zile (2007); Tepelerin Ardında / Dupa Dealuri (2012)

Puiu'nun yönettiği 'Bay Lazarescu'nun Ölümü' tüm dünyanın dikkatini Romanya sinemasındaki hareketliliğine çektiyse, bu hareketliliğin bir tesadüf olmadığını Mungiu'nun '4 Ay, 3 Hafta, 2 Gün'ü ispatladı. Cannes'da Altın Palmiye kazanan film Çavuşesku dönemindeki bir kürtajın hikayesini anlatıyordu. Mungiu yönetmenliğinin zirvesine ise 2012 tarihli 'Tepelerin Ardında' ile çıktı. Mungiu da Puiu gibi biçimsel kontrolü yüksek bir yönetmen. Filmleri genellikle klasiklere özgü bir şekilde basit ahlaki ikilemlerden yola çıkarak toplumsal çürüyüşe dair sert ve umutsuz bir tablo çiziyor.

Corneliu Porumboiu
Doğum tarihi: 14 Eylül 1975
Önemli filmleri: Bükreş'in Doğusu / A Fost Sau N-A Fost' (2006); Polis, Sıfat / Police, Adjective (2009)
Puiu ve Mungiu'nun gerçekçiliği sert bir şekilde yakalayan minimalist sinema dili, ahlaki ikilemlerden umutsuz bir tablo çıkartırken, aynı dönemde Nemescu, Porumboiu gibi yönetmenler absürd bir kara mizahı merkeze alarak biraz farklı bir yönde ilerliyorlardı. Bu kara mizah aslında umutsuzluğun bir sonraki aşamasında ortaya çıkıyordu. Porumboiu'nun sinemasal dehası da gerçeğin kendisinin ve gündelik hayatın ne kadar absürd, boş ve çıkışsız bir hale geldiğini fark etmesinde yatıyor. Adeta kendisinin bile parodisi olmayı başaran 'Bükreş'in Doğusu' Romanya Yeni Dalgası'nın en kilit filmlerinden biriydi. 2009 tarihli 'Polis, Sıfat' ise Romanya sinemasında gündelik hayatın rutinlerini kullanarak bürokrasiyi hicveden filmlerin en zeki örneği.

Radu Muntean
Doğum tarihi: 8 Haziran 1971
Önemli filmleri: Kağıt Mavi Olacak / Hîrtia va fi albastrã (2006); Noelden Sonraki Salı / Marti, dupa craciun (2010)
Muntean belki Mungiu, Puiu ve Porumboi gibi patlama yaptığı bir hit filme sahip değil. Lakin o yüzden de onlar kadar tanınmıyor. Ancak filmografisinin etkileyiciliği bu yönetmenlerden aşağı değil. Romanya'daki devrime odaklandığı 'Kağıt Mavi Olacak' donuk renk paleti ve absürd mizah kırıntılarıyla, 2008 tarihli 'Boogie' ve 2015 tarihli 'Un etaj mai jos' minimalist yapısı ve uzun plan-sekanslarıyla Romanya Yeni Dalgası'nın kalbinde yer alıyor. Titizlikle tasarlanmış ekonomik hikaye anlatımıyla 'Noelden Sonraki Salı' ise hala filmografisinin en iyisi.

Calin Peter Netzer
Doğum tarihi: 1 Mayıs 1975
Önemli filmleri: Maria (2003); Çocuk Pozu / Pozitia copilului (2013)
Muntean gibi oyuncularından üst düzey performans alan Calin Peter Netzer, son derece gerçekçi dramlar yaratmasıyla tanınıyor. Mungiu gibi basit ahlaki ikilemler üzerine inşa edilen hikayelerle ilgilendiği ve natüralist bir yönetmenlik tarzı olduğu söylenebilir. Ancak çağdaşlarına göre insan psikolojisini merkeze daha fazla alır. Bu yüzden yeri geldiğinde karakterlerine yaklaşmaktan çekinmeyen bir kamerası vardır. Bol ödüllü ilk filmi 'Maria' ve 2009 tarihli 'Medalia de onoare' yaygın bir şekilde tanınmasa da, yönetmen asıl çıkışını üçüncü filmi 'Çocuk Pozu' ile gerçekleştirdi. Çok iyi planlanmış bir yönetmenliğe ve olağanüstü oyunculuk performanslarına sahip film 2013'te Altın Ayı ödülünü kazandı.