Sağlıklı olmak için ‘hapı yutmayın’

Dilara ŞİMŞEK

Yaklaşık iki senedir hayatımızda olan koronavirüs, vitamin ve gıda takviyelerine olan talebi artırdı. Hal böyle olunca fırsatçılar boş durmadı, sahte vitamin ve gıda takviyeleri merdiven altına kadar indi.

Uzman Eczacı Ayşen Dincer ile vitaminlere artan talebi, vitamin seçiminde nelere dikkat edilmesi gerektiğini konuştuk.

Koronavirüs salgınıyla birlikte vitaminlere taleplerin arttığını görüyoruz. Bu dönem özellikle hangi vitamin tercih edilmeye başlandı?
Pandemi ile birlikte tüm dünyada ‘iyi yaşam bilincini’ arttı. Bunun yansıması olarak da gıda takviyelerine yönelik ilgi giderek çoğaldı. Vitaminlerin faydaları aslında bağışıklığımızı desteklemenin çok daha ötesinde… Hücrelerinize oksijen taşınmasından tutun da sinir-kas-kemik sisteminin temelinde, görme işleminin devamlılığında, kan yapımı ve bağışıklık sisteminin güçlenmesinde, makro besin öğelerinin enerjiye dönüşümünde, cilt, saç, tırnak dokusunun oluşmasında, toksinlerin temizlenmesinde ve kronik hastalıklardan korunma rolleri var. Dünya Sağlık Örgütü bağışıklık sistemini güçlendirmek için D vitamini, B1, B2, pantotenik asit, B6, A, C ve E vitaminlerinden zengin beslenmek; ayrıca selenyum, demir, çinko ve magnezyum minerallerini de bu düzene eklemek gerektiğine dikkat çekiyor. Bu dönemde bağışıklık sistemini destekleyen multivitaminlerinin, D ve C tekli vitaminlerin ve Omega-3 desteklerinin kullanımı arttı. Geçen yıl Türkiye vitamin mineral pazarı 10 milyon kutuya ulaşarak son 5 yılın rekorunu kırdı.

Ayşen Dincer

Genelde vitamin kullanmak için bir uzmana danışma ihtiyacı hissedilmiyor, çevremizdekilerin yönlendirmesiyle kullanmaya başlıyoruz. Uzman olmayan kişilerin bu önerileri ne gibi problemlere sebep olur?
Eğer herhangi bir kronik rahatsızlığınız ve özel bir hastalığınız yoksa cinsiyetinize, yaşınıza, ihtiyacınıza yönelik hazırlanmış bir multivitamini doktor tavsiyesi olmadan da kullanılabilir. Ancak bu kriterlere sahip çok fazla ürün olmadığı için ürün seçiminde dikkat edilmeli. Bazı multivitaminler A, D, E ve K gibi yüksek dozda yağda biriken vitaminleri içerir. Bu tarz ürünleri sağlık profesyoneli gözetimi olmadan kullanmanız vücudunuza zarar verebilir. Bu nedenle bu sorunun cevabı kişiye ve ürüne göre değişir.

AŞIRIYA KAÇMAK YAN ETKİ OLUŞTURUR

Vücudumuzun ihtiyacı olmayan vitamini kullanmak ve aşırıya kaçmak ne gibi tehlikeler doğurur?
Bu durumun böbrek yetmezliği, karaciğer yağlanması, damar tıkanıklığı, belirli bezlerin çok çalışması ve dolayısıyla hormon dengesizliği gibi birçok ciddi yan etkisi olabilir. Özellikle tekli içeriğe sahip vitamin-mineral ürünleri genellikle tedavide de yerleri olduğu için yüksek dozda formüle edilmiştir. Tekli içeriklerin mutlaka doktor kontrolünde kullanılmasını öneririm. Multivitaminler tekli vitaminlere kıyasla daha güvenli formüllerdir. Dünyada yan etkiyi önlemek ve destekten alınan verimi arttırmak için yaşa, cinsiyete ve ihtiyaca özel yenilikçi ürünler geliştirilmeye başlandı. Bu tarz ürünlerin tercih edilmesi güvenli aralıkta kalınmasını sağlayacak.

İnternetten alınan vitaminlere karşı uyarılarınız nelerdir?
Vitaminler organik içeriklerdir. Yani miktarları ve dolayısıyla etkileri ısı, ışık ve nemden etkilenir. Uygun olmayan saklama koşullarında bekletilen ürünlerde oksitlenme ve içeriğin etkinliğinin azalması gibi durumlarla karşılaşıyoruz. Buna ek olarak artan taleple birlikte sahte ürün üretiminin de arttığını biliyor ve görüyoruz. Her gün aldığınız bir ürünün kalitesi çok önemli. Bu nedenle sağlığın riske atılmamasını öneririm.

YAŞA GÇRE VİTAMİN İHTİYACI FARKLI

Vitamin seçiminde/kullanımında göz onunda bulundurulması gereken kriterler neler?
Çocukların, ergenlerin, yetişkinlerin ve yaşlıların farklı dozlarda vitamin alması gerekiyor. Bunun bir pazarlama stratejisi olmadığının en net kanıtı Avrupa Birliği tarafından 13 vitamin ve 14 mineral için belirlenmiş olan Besin Referans Değeri tanımlaması. Sağlık otoriteleri yeni doğan, çocuk, ergen, yetişkin ve yaşlı bireylerin alması gereken vitamin mineral değerlerini Besin Referans Değeri kılavuzunda tanımladı. Bu tanımlama her yaş ve fizyolojik durumun farklı miktarda vitamin mineral ile beslenmesi gerektiğini belirtir. Bu durumda tüm dünyada normal beslenme ile ihtiyacımız olan miktarda vitamin mineral alamadığımız ispatlanmışken, kullanacağımız takviyelerin de rehberlerin önerdiği miktarlarla uyumlu olması ve bilimsel dayanağı olan bir ihtiyaç. Hamile bir kadının demir ihtiyacı ile bir erkeğinki aynı değil. Bu nedenle kişi dışarıdan vitamin takviyesi alacaksa bunu cinsiyete, yaşa ve ihtiyaca uygun seçmeli.