Salgın günlerinde okunası yeni emek kitapları

Memleketin ve emeğin bu kasvetli günlerinde bugün biraz güzel şeylerden söz edeyim istedim. Sonbaharda ve salgın günlerinde iyi gelecek şeylerden, kitaplardan, emek çalışmalarından söz edeyim istedim. Salgın günlerinde çıkmış ama okuyucusuna pek ulaşamamış emek ve işçi kitapları bu haftanın konusu.

Emek mücadelelerini, deneyimlerini, politikalarını ele alan kitaplara göz atalım istedim. Aralarında sosyal politika ve emek tarihinin duayeni hocalarımızın yazı sıra genç akademisyenlerinden de bulunduğu yetkin kalemlerden çıkmış nadide kitaplar bu yazının konusu.

Okuru bol olsun…

■ Metal işçilerinin mücadelesinden önemli bir kesit: Otomobil-İş Tarihi

Metal işçilerinin mücadelesinde önemli bir yer tutan Otomobil-İş sendikasının tarihi Can Şafak ve Nuran Gülenç tarafından kaleme alındı. Kitabın ilk cildi DİSK Birleşik Metal-İş sendikası tarafından yayımlandı. Otomobil-İş sendikası 1960’lardan 1990’lara metal işçilerin sendikal deneyini içinde özgün bir yere sahip. Otomobil-İş özellikle DİSK Maden-İş’in faaliyetlerinin durdurulduğu 1980 sonrasında Maden-İş üyesi metal işçileri için önemli bir liman oldu.

Otomobil-İş, Maden-İş deneyimin bugünlere aktartılmasında ve Maden-İş ile Birleşik Metal-İş arasında son derece kritik bir köprü oldu.

Kitabın 1. Cildi. 1960’lardan 1980’e Otomobil-İş tarihini Türkiye işçi sınıfı mücadelesi içinde, onunla birlikte yer alıyor. Zengin bir arşiv kaynaklarına ve sözlü tarih çalışmalarına ve titiz bir işçiliğe dayalı kitap özgün bir sendikal monografi niteliğinde. Sendikaların/örgütlerin kendi tarihlerini yazmaları oldukça zor ve netameli bir iş. Özellikle de yakın tarih söz konusu olunca. O tarihin yapıcılarının, tarafların yaşadığı ve halen tutumların canlılığını koruduğu koşullarda nesnel bir örgüt tarihi yazmanın önünde ciddi zorluklar var. Otomobil-İş Tarihi bu zorluğu aşmış ve geçmişi nesnel değerlendirebilen bir çalışma.

Sendikaların kendi tarihlerini nesnel biçimde yazmaları Türkiye emek tarihi yazını için halen büyük bir eksiklik. Sendika, örgüt ve eylem tarihleri olmadan genel emek tarihinin yazılması ise oldukça zor ve eksiklerle malul. Son yıllarda artan monografi çalışmaları ümit verici. Kitap Birleşik Metal-İş sendikasından edinilebilir.

■ Seyhan Erdoğdu’ya Armağan: Sosyal Politika ve İktisat Yazıları
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin emekli öğretim üyesi ve emek/sendika hareketine bir ömür veren Prof. Dr. Seyhan Erdoğdu için hazırlanan armağan kitap Mülkiyeliler Birliği Yayınları’ndan çıktı. Sosyal Politika ve İktisat Yazıları adını taşıyan kitap Hasan Tahsin Benli, Elif Hacısalihoğlu, Denizcan Kutlu ve Güven Savul tarafından hazırlandı. Kitapta aralarında Korkut Boratav, Oğuz Oyan, Aziz Konukman, Gülay Toksöz ve Murat Özveri’nin de yer aldığı çok sayıda bilim insanının iktisat ve sosyal politika üzerine bilimsel makaleleri yer alıyor. Kitapta Can Şafak ile birlikte kaleme aldığımız “DİSK’in Eylül 1976 DGM Direnişi ve Genel Yas Eylemi: Türkiye Tarihinin En Büyük Siyasi Genel Grevi” başlıklı bir makalemiz de var. Salgın nedeniyle dağıtımında zorluklar yaşanan kitap Mülkiyeliler Birliği web sitesi üzerinden online olarak edinilebilir.

■ Neoliberal Dönemde Sınıf-Sendika-Siyaset İlişkisi DİSK Örneği (1981-2000)

Demet Parlak Poyraz’ın SAV Yayınları’ndan çıkan ve doktora tezine dayanan kitabı. Aynı zamanda tez danışmanı olan Berna Güler’in vurguladığı gibi “DİSK hakkında yapılan çalışmalar genellikle 1967-1980 dönemine ilişkin sınıf temelli mücadelesindeki etkin rolünü konu edinirken, 1980 sonrasına ilişkin çalışmalar ise kısıtlı düzeyde kalmıştır.” Poyraz’ın kitabı ise, DİSK’in 1991-2000 arasındaki ve 2001 krizi öncesindeki süreci, sınıf-sendika-siyaset ilişkisi bağlamında konu ediniyor. Hakan Koçak kitaba yazdığı önsözde “Ülkede ve dünyada siyasi konjonktürün köklü biçimde değiştiği 90’ların başında, uzun hukuksal mücadelelerin ardından, yeniden yola koyulduğunda 1970’lerin DİSK efsanesi hem gurur verici bir miras hem de yükselen beklentilerle ağır bir yüktü. Bu çok özgün kavşak noktasında yeniden yola koyulanları hem örgütsel toparlanma hem de düşünsel bir yeniden değerlendirme çabası beklemekteydi” diyor.

■ Kent, Sendika ve Mücadele: Kocaeli Sendikalar Birliği

Kocaeli Dayanışma Akademisi (KODA) Emek ve Örgütlenme Sözlü Tarih Grubu’ndan Metin Aksöz ve Çetin Ak tarafından hazırlanan ve editörlüğünü M. Hakan Koçak’ın yaptığı Kocaeli’de sınıf mücadelesinin önemli bir kesitine ışık tutan Kent, Sendika ve Mücadele: Kocaeli Sendikalar Birliği başlıklı kitap yeni emek çalışmalarının bir diğeri. Kitap Aksöz ve Ak’ın Kocaeli Sendikalar Birliği deneyimi ile ilgili yürüttüğü sözlü tarih çalışmasına dayanıyor. Kitap, zengin ve kapsamlı Kocaeli emek tarihinin önemli bir parçasına, yakın tarihimizin önemli işçi hareketlerine ışık tutuyor: 89 bahar eylemleri, özelleştirme karşıtı mücadeleler, kamu çalışanı hareketi gibi. Kitap 89 bahar eylemlerinin anlaşılması için ciddi bir katkı sunuyor. Kitapta hem sözlü tarih hem yerel basın geniş biçimde kullanılıyor.

■ Dibe Doğru Yarış: Gemi Söküm Endüstrisi

Ertuğrul Bilir’in Notabene Yayınları’ndan çıkan kitabı. Bilir, yakinen tanık olduğum uzun, yorucu, titiz ve meşakkatli bir doktora süreci sonucunda az bilinen, ülkemizde nerdeyse hiç ele alınmamış tehlikeli ve kirli bir sektörü Aliağa gemi söküm sektörünü mercek altına alıyor ve bu sektörde emeğin hallerini, çalışma ilişkileri irdeliyor. Kitapta kapitalist küreselleşmenin eşitsiz ve dibe doğru yarışı tetikleyen doğasını gemi söküm endüstrisinin ağır, kirli, tehlikeli labirentlerinde izleme imkânı buluyoruz. Kitap teknisist bir yaklaşımın ötesine geçerek gemi söküm endüstrisinde çalışma ilişkilerinin söküm işlemini yapıyor ve sonra bunları büyük resme bağlıyor. Küçük bir endüstri olan gemi sökümünün aynasında kapitalist küreselleşmenin yarattığı yeni eşitsizlikleri, insani ve ekolojik yıkımın izlerini sürebiliyor ve işçi sağlığının nasıl hiçe sayılabildiğini görüyoruz.

■ Küreselleşmenin Koridorlarında Yeni Enternasyonalizm

Erkan Kıdak’ın Siyasal Kitabevinden yeni yayımlanan kitabı Cahit Talas Sosyal Politika Ödülü Övgüye Değer Yüksek Lisans Tezi ölünü de alan çalışmasına dayanıyor. Sendikacılık 19 yüzyılın ortalarından bu yana uluslararası bir hareket olmaya çalışırken bir dizi parçalanma ve çatışma da yaşamıştır. Türkiye sendikal hareketinin de beynelmilelcilik serüveni inişli-çıkışlı, yasaklı-müdahaleli bir seyir izlemiştir. Günümüzün küresel kapitalizm koşullarında Türkiye sendikal hareketinin uluslararası sendikal hareketle bağları büyük önem arz ediyor. Ancak bu bağlar gerek Türkiye sendikal hareketinin gerekse uluslararası sendikal hareketin çeşitli zaaflarından dolayı ciddi kısıtlarla yüz yüze. Kıdak, Küreselleşmenin Koridorlarında Yeni Enternasyonalizm adlı kitabıyla önemli bir eksiği gideriyor ve küreselleşme sürecinin yaşamsal sektörlerinden biri olan taşımacılık sektörünü eleştirel bir perspektifle mercek altına alıyor. Genelden özele beynelmilel sendikacılığın sorunlarını tartışıyor.

★★★

6 Bin Güne alkışlar…

BirGün dün 6000 sayıyı devirdi. BirGün’ün 6 bini devirmesinde başta BirGün emekçileri, yazarları ve okurları olmak üzere herkese binlerce alkış. Bu uzun yolculuğunun başından beri bir parçası olmaktan mutluyum.