Sam Shepard’a selam olsun!

Hatırlamaya çalışıyorum da sanki eskiden böyle değildi gibi geliyor. Muhtelif dergilerde, gazetelerde kaybettiğimiz, sevdiğimiz insanları yazarken sığdıramadığımız olmazdı. Oysa son birkaç yıldır sırf bu nedenle uğurlayamadığım kişiler oldu. NTV Almanak’ta kültür-sanat olaylarından, futbol dışı spordan ve ölenlerden ben sorumlu olduğum için, orada da sığdıramama durumunun farkındaydım. Bu yıl bakıyorum da, gene hiçbir şey değişmemiş. Benim için başlı başına sinemada bir dönem, siyah-beyaz Fransız filmleri, ona âşık olmuş yönetmenler ve Yeni Dalga’nın ta kendisi olan Jeanne Moreau’yu ister istemez es geçtim mesela. Oyuncu ve yazar olarak ağır hayranı olduğum Sam Shepard’ı da.

Bu nedenle, biraz gecikmiş olsam da bu hafta Shepard’ı yazayım dedim. Moreau’ya gelince, onu ne zaman yazsak olur. Zamanın dışında çünkü.

Sam Shepard ise, bir Pulitzer’i ve çok sayıda Obie Ödülü olan bir oyun yazarı (Buried Child), Oscar’a aday gösterilmiş bir aktör ('The Right Stuff'ta pilot Chuck Yeager), Tony adayı bir oyun yazarı ve senaristti. Uzun yıllar boyunca Orta Amerika’nın kırsal duyarlılıkları ile Western mitlerinin karanlık derinliklerini deşti durdu. Ama esas olarak, Amerikan aile hayatının karanlık yanlarını yakalamada ustaydı.

Asker babanın oğlu Samuel Shepard Rogers 5 Kasım 1943’te Fort Sheridan, Illinois’da doğdu. Genç yaşta evi terk edip New York’a gitti. Yirmisine geldiğinde iki oyunu sahneye konmuştu bile. Obie ödüllerini 'Curse of the Starving Class / Aç Sınıfın Laneti' (1977) ve 'True West'le aldı. İlkini yıllar sonra sinemaya uyarladı. Aktör olarak önce küçük rollerde oynadı. 1970’lerin başında Londra’ya gitti, aktör ve yönetmen olarak tiyatroda çalıştı, boş vaktinde grubu The Holy Modal Rounders’da davul çaldı. Bob Dylan’ın Rolling Thunder Revue’süne de çıktılar. Ama bizler onu aktör olarak tanıyorduk, tabii. Gerçi oyunlarını da tiyatroda (özellikle Şehir Tiyatroları) izlemişizdir ama sert bir yakışıklılığı olan yüzüyle ince fiziği, ilk algıladığımız özellikleri olmuştu herhalde. O sıralarda Western ile de arası iyi olan Shepard’ı, bir önceki kuşaktan Gary Cooper’a benzetirlerdi. Kendi kuşağının Western ilahı olması beklenirdi. Ne var ki, Shepard, yaptığı işlerin hiçbiriyle şöhrete ulaşmak istemiyordu. Şöhret olmak istemiyordu. Döneminin en iyi aktör, senarist, yönetmen ve ille de oyun yazarlarından biriydi. Dünyanın her yanında gösterime giren filmlerde rol aldı. Özellikle ülkesi Amerika’da ama aynı zamanda Avrupa’da (hatta bizde) çok beğenilen oyunlar yazdı. Daima çok iyi eleştiriler aldı. Ama asla star olmadı. Bunu memnuniyetle karşıladığından eminiz.

Terence Malick’in 'Days of Heaven'ında zengin bir toprak sahibini başarıyla oynadı ama asıl tanınması, 'The Right Stuff' iledir. Thomas Wolfe’un Amerika’nın uzay programının ilk 15 yılını anlatan kitabından uyarlanan filmde, pilot Chuck Yeager olarak tanındı. Bu performans ona Oscar adaylığı getirdi. Filmin diğer karakterleri ise şunlardı: Scott Glenn (Alan Shepard), Ed Harris (John Glenn), Dennis Quaid (Gordon Cooper) ve Fred Ward (Gus Grissom).

Sonra avareleri, kovboyları, üç kâğıtçıları, egzantrik karakterleri oynamaya devam etti, arada bir de başroller buldu. 'Paris, Texas' ondan uyarlandı, 'Fool for Love'ın senaryosu ona ait. 1982’den 2010’a kadar birlikte yaşadığı aktris Jessica Lange için 'Far North'u yönetti. 'Frances' (1982), 'Country' (1984) ve 'Crimes of the Heart”ta (1986) birlikte oynadılar. İki çocukları oldu, geride filmlerine, oyunlarına da damgasını bırakan, yirmi yedi yıllık büyük bir aşk kaldı.

Sam Shepard 55’ten fazla oyun yazdı. Sonuncusu olan 'A Particle of Dread'in prömiyeri 2014’te yapıldı. Aktör olarak 50’yi aşkın sinema filminde oynadı, televizyonda 12 karaktere can verdi. Kitapları da genç yaşından itibaren övgüyle karşılandı. Ama dedik ya, hiçbir zaman ‘şöhret’ olmadığı gibi, ‘ticari’ de olmadı. Buna karşılık, oyunları okullarda okutuldu. Amerikan tiyatrosunda pek az kişiye nasip olan takdire ve ikon statüsüne kavuştu.