Şarap üretimi, yapımcısının doğanın kurallarına göre kendini ayarlamasıyla gelişen bir süreç. Her şeyi belirleyen temel malzeme üzüm ve onun kalitesini ise o yılın doğa koşulları belirliyor. Peki, yıldan yıla oluşan iklim farklılıkları bu kadar çok etkiliyor mu şarabımızı, yoksa iklim ne olursa olsun hep çok güzel şarap yapılabilir mi?

Şarap etiketine bakarken

Mustafa TEMİMHAN

Şarap alırken üzerindeki yıla dikkat ediyor muyuz acaba? Etiketin üzerindeki yıl bilgisi yasal bir gereklilik olması dışında ne anlam taşıyor bizim için?

Şarap üretimi, yapımcısının doğanın kurallarına göre kendini ayarlamasıyla gelişen bir süreç. Her şeyi belirleyen temel malzeme üzüm ve onun kalitesini ise o yılın doğa koşulları belirliyor. Peki, yıldan yıla oluşan iklim farklılıkları bu kadar çok etkiliyor mu şarabımızı, yoksa iklim ne olursa olsun hep çok güzel şarap yapılabilir mi?

Asma, doğası gereği kışları dinlenmeye çekilen, bahar ile beraber tekrar uyanan ve gelişip meyvesini üreten bir bitki. Budamaların ardına gözler uyandığında bize dengeli ve yeterli bir yağmur gereklidir. Küresel ısınma nedeniyle yağışların giderek azalması ve şeklinin değişmesi tarımı genel olarak olumsuz etkiliyor. Örneğin Türkiye’de 2015-2018 yılları arasında iklim, bağcıların çok da istemediği şekilde gelişti. 2016 yılında Denizli’nin Çal ilçesini vuran don olayında bağlarda yaklaşık %60-70 ürün kaybı oldu. Hatta bazı bağlarda bu don olayı asmaların ölmesine kadar ilerledi. Geçtiğimiz birkaç yıl içerisinde aşırı ve dengesiz yağmurlar ve ardına aşırı sıcaklar nedeniyle tüm bağlar mantar hastalığıyla boğuşmak zorunda kaldı.

Farklı yılların farklı iklim özelliklerinin şaraba yansıması da farklı olacaktır. Şarabı diğer alkollü içeceklerden ayıran ve bu kadar özel bir içecek haline getiren de aslında bu yılların farklılıkları yani rekolte adını verdiğimiz özelliği. Damıtılarak elde edilen içkilerde tat farklılıklarını o içeceği yaratan kişiye borçluyuz. İstediği gibi oynayabileceği gibi her yıl aynı tadı da verebilir. Ancak şarap böyle bir içecek değil. Endüstriyel miktarlarda yapılan ve markası içerdiği üzümün veya üzümlerin önüne geçen makyajlanmış şarapların dışında daha az miktarlarda yapılan kaliteli şaraplarda rekolte çok çok önemlidir. Örneğin bu yıl iklim bağcılar için mükemmele yakın geçti. Yeterli bahar yağmurları ardından ağustos ayına kadar süren ortalamaların altında bir sıcaklık vardı. Ve ağustos boyunca eylüle kadar uzanan yağmursuz kurak bir iklim oldu. Bu sayede asmalar çok iyi olgunlaştı. İlk örneklerini henüz tatmamış olsak da 2019 rekolte şarapların kalitesinin yüksek olacağını düşünüyorum.

Dünyada pazarlama açısından en başarılı bölge olan Bordeaux’da bazı yıllar harika iken hemen öncesi ve sonrası rekolteler daha değersiz olabiliyor. Bu da hemen şarabın satışına yansıyor. Hem fiyatlar yükseliyor hem de bulunabilirlik olasılığı düşüyor. Örneğin Bordeaux bölgesinde 2000, 2005, 2009 ve 2010 rekolteleri muhteşem iken 2008 ve 2011 rekolteleri daha sıradan şaraplar yapılmış. Bizden bir örnek vermek gerekirse 2013 yılı Elazığ bölgesi için çok üst düzey bir yıl olmuştu. Özellikle Öküzgözü üzümünün olgunlaşması mükemmele yakındı ve bu da o yılın şaraplarına doğrudan yansıdı. Özelleşme öncesi Tekel’in elindeki en kaliteli seri olan Buzbağ’ın 2013 rekolte Öküzgözü-Boğazkere kupajı gerçekten çok üst düzey bir şaraptı ve hâlâ bulabilen olursa kaçırmasın derim.

Burada sizlere kendi bölgelerini iyi tanıdıklarını bildiğim dostlarımdan kısa kısa değerlendirmeleriyle iklimin yıllara etkisini göstermek istiyorum. Dikkat etmeniz gereken bir bölge için iyi olan bir yıl başka bir bölge için sıkıntılı geçmiş olabilir. Ve yine iyi yılların şaraplarının uzun zaman yaşlanabileceğini de unutmayalım.

Kırklareli, Istranca Ormanları’nın olduğu bölgelerde bilgisine çok güvendiğim Mustafa Çamlıca’dan aldığım bilgiler ışığında 2019’un belki de uzun yıllar tekrarlanmayacak derecede mükemmel bir yıl olması çok sevindirici. Verim olarak az ama konsantrasyonu çok yüksek bir yıl olmuş. 2011, 2013 ve 2016 bölge için en iyi yıllar olarak tanımlanabilir. 2012 ve 2014 yılları çok sıkıntılı yıllar olarak kayıtlarında.

Akın Gürbüz’e göre 2015 ve 2016 Trakya’nın güneyi için çok iyi yıllardı. Ama 2013 yılı en zorlanılan yıl olmuştu. 2019 yılı birçok parametreye göre mükemmel yıl olma potansiyeline sahip.

Elmalı bölgesi için en mükemmel yıllar 2008, 2014 ve 2016 olarak düşünebiliriz. Burak Özkan’a göre diğer yılların kalite açısından birbirinden çok farklı değilmiş. Bağcılık açısından en zorlu yıl ise 2018 olarak kayıtlara geçilmiş. 2019 yine Elmalı içinde mükemmel olma potansiyeli yüksek bir yıl gibi görünüyor.

Urla bölgesi için Reha Öğünlü’nün notlarına göre 2008, 2009, 2015 ve 2016 çok iyi yıllar iken 2006, 2010 ve 2014 en sıkıntılı geçen yıllarmış. 2019 yine diğer bölgeler gibi iyi yıllara örnek olabilecek kadar güzel bir yıl.

Denizli bölgesi için bilgilerine başvurduğum Saba Açıkgöz dostumun verdiği bilgilere göre 2010 ve 2011 mükemmel yıllar olarak değerlendirebiliriz. 2013 ve 2015 gayet iyi yıllar ancak 2012, 2017, 2018 zor yıllardı. 2019 ilk değerlendirmelere göre kırmızılarda oldukça iyi bir yıl olarak görünüyor.
Son olarak Ankara - Kalecik bölgesinin bilgilerini sevgili hocam Yusuf Sabit Ağaoğlu’ndan aldım. 2013 oldukça serin geçtiği için olgunlaşma problemi yaşanmış. 2014 yılı da sıkıntılı olmuş. Ancak 2009, 2010, 2011 ve 2012 oldukça iyi yıllar. Yakın zamanlı 2016 ve 2018 rekolteleri de çok iyi. 2019 şarapları birkaç hafta sonra daha net bilgi alacağız.

Sonuç olarak şarabın serüveninde rekolte önemli bir parametre. Güzel yılları bir kenara not edelim. Bundan sonra şarap alırken yıllarına göre değerlendirmeyi de unutmayalım. Sağlıklı ve keyifli kalın.