Savaşta ikinci yıl daha sert olacak
Ukrayna'daki savaş genel hatlarıyla statik bir durumda ancak değişmeyeceği anlamına gelmiyor. Moskova’nın her şeyi denemeyi göze alabileceği varsayıldığında savaşın ikinci yılının ilk yıldan farklı olacağı öne sürülebilir.
Yazı Dizisini Hazırlayan: Yaren ÇOLAK
Prof. Dr. Oktay BİNGÖL
Rusya'nın Ukrayna’yı işgalinin başladığı 24 Şubat 2022'den bu yana, sivil ve asker yüzbinlerce insan öldü ve yaralandı. Ukrayna’da havaalanları, limanlar, ulaşım hatları, elektrik, su ve kanalizasyon sistemi ağır hasar gördü, binlerce bina yıkıldı. Ukrayna ekonomisi kabaca yüzde 30 küçüldü, sanayi ve tarım durma noktasına geldi. Ülke nüfusunun yüzde 30'dan fazlası yerinden edildi. Gelinen noktada taraflardan hiçbiri uzlaşmaya, teslime ya da geri çekilmeye istekli görünmüyor. Geçici ve yerel düzeyde ateşkesler bile sağlanamıyor. Ukrayna Batı’dan daha fazla askeri destek aldıkça dirençle savunmaya, fırsat buldukça taarruz ederek kaybettiği toprakları geri almaya çalışıyor. Henüz iki tarafın savaşma azminin kırılmadığı ve savaşı ‘sürdürülemez bir çıkmaz’ olarak algılamadıkları görülüyor. Bu durum, harekât alanında doğal afetler ve radikal değişimler olmadıkça şiddetin uzunca bir süre devam edeceğine işaret ediyor. Birinci yılına ulaşan Rusya-Ukrayna savaşında stratejik ve askeri açıdan dikkat çeken önemli noktalar var. Öncelikle askerî harekâtın kısa bir özetine göz atmak gerekli.
ASKERİ HAREKÂTIN ÖZETİ
Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, Ukrayna'yı "silahsızlaştırmak ve askerden arındırmak" hedefiyle ve Putin’in "özel bir askeri operasyon" ilanıyla başladı. Kısa süreli hazırlık ateşleri, füze ve hava bombardımanını takiben yaklaşık 800 km cephe boyunca Rus kara birlikleri taarruza geçti. Ukrayna ordusu ise kısa sürede 2014’ten beri ABD ve NATO desteğiyle hazırlanan savunma planını uygulamaya başladı ve mevzilerini takviye etti. Ülkede sıkıyönetim ve genel seferberlik ilan edildi. ABD ve Avrupa ülkeleri Ukrayna’ya yıllardır yaptıkları mali, ekonomik ve askeri yardımları artırmaya ve Rusya’ya kapsamlı yaptırımlar uygulamaya başladılar.
DÖRT KOLDAN TAARUZ
Rus harekât planı Belarus'tan Kiev istikameti, kuzeydoğuda Harkiv istikameti, ortada Luhansk ve Donetsk istikameti ve Kırım’dan Ukrayna içlerine olmak üzere dört bölgeden taarruzlara dayanıyordu. Asıl taarruzun yapıldığı Kiev istikametindeki Rus birlikleri başarısız manevralar sonucu ağır kayıplar vermeye başladı ve taarruzlar bir ay içinde durdu, konvoylar yollarda açık hedef haline geldi ve birliklerin bir kısmı zorluluklar içinde geri çekildi. Böylece harekâtın birinci safhasında Rusya siyasi hedefini değiştirmek zorunda kaldı, Kiev’in kontrolünden vazgeçti.
Yeniden tertiplenen Rus ordusu Nisan 2022’de Harkiv'den Donetsk ve Luhansk'a uzanan cephede tekrar taarruza başladı. Rus ordusu stratejisini de kısmen uyarlamıştı. Kara taarruzlarına başlamadan, teşkil ettiği topçu gruplarının yoğun ateşleri ile Ukrayna ordusunu yıpratmaya ve Donbass'tan çıkarmaya çalıştı. Ukrayna ordusu bazı toprak kayıplarına karşın geri çekilmedi ve kuşatmayı engelledi. Hatta mayıs ortasında karşı taarruzlar başlatarak Harkiv civarında kritik değerdeki noktaları ele geçirdi. Rus ordusunun Kırım’dan Ukrayna içlerine ileri harekâtı ise nispeten başarılı oldu. Mariupol ele geçirildi.
Rus saldırılarının başladığı 24 Şubat’tan itibaren geçen her ay içinde Ukrayna ordusunun direnci, halkın savaşa azmi ve Batının yardımı artarken Rusya’nın dostları azaldı. Rus ordusunun komuta kontrol ve lojistik sistemleri aksadı, moral ve savaşma azmi yıprandı. Ağustos ayına gelindiğinde Ukrayna ordusu büyük çaplı karşı taarruz kapasitesi kazanmıştı. Nitekim ağustos-eylül aylarında güney cephede ve kuzeydoğuda Harkiv bölgesinde karşı saldırılar başladı.
4 KENT İLHAK EDİLDİ
Putin’in Rusya’nın başarısızlıklarına tedbiri ve karşı taarruzlarına yanıtı eylülde Ukrayna'nın dört bölgesini (Herson, Zaproijya, Luhansk ve Donetsk) uluslararası toplum tarafından tanınmayan bir referandum ve sonrasında bir oylamayla ilhak etmesi, kendi toprakları olarak ilan ettiği bu bölgelere yönelik tecavüz durumunda nükleer silah kullanacağını ima etmesi, kısmi seferberlik ilanıyla 300 bin yedeğin askere alınmasıydı. Bu tedbir ve eylemler Ukrayna karşı taarruzlarını durdurmadı. Ukrayna ordusu Harkiv’in çoğunu ve Herson’u geri aldı ve Rus kuvvetlerini Dinyeper Nehri'nin doğusuna çekilmek zorunda bıraktı. Rus kuvvetlerin Dinyeper doğusuna çekilmesiyle karşılıklı cephelerde statik durum hâkim oldu. Bu aşamada Rusya’nın Ukrayna harekâtının sıklet merkezi Donbass bölgesinin tamamını ele geçirmek. Aralık 2022’den günümüze tarafların karşılıklı ateşleri, küçük çaplı manevraları ve mahdut hedefli el değiştirmeler genel durumda kapsamlı bir değişime neden olmadı. Bunda bölgede kış döneminde hava ve zemin durumunun büyük çaplı harekâta izin vermemesi etkili olmaktadır. Bununla birlikte Rus ordusu Ukrayna’nın enerji, ulaşım, iletişim altyapısını vurarak yıpratma savaşını kazanmaya çalışıyor.
Savaşın bir yıllık seyrinde hem Rusya hem Ukrayna, her iki tarafın da seçeneklerini kısıtlayan hava veya deniz alanlarında hâkimiyet sağlayamadı. Ukrayna Rus hava üstünlüğünü hava savunma silahları ile kısmen dengeledi ve etkisini sınırladı.
TANKLARI SON MODEL
Taraflar şimdilerde, bir taraftan mevcut konumlarını korurken diğer taraftan bahar aylarına yönelik muhtemel planlamalarıyla meşguller. Ukrayna ordusuna askeri yardım katlanarak devam ediyor. Artık Ukrayna ordusunun Rus tanklarından daha gelişmiş ABD ve Alman tanklarına sahip olduğu biliniyor. Bu tankların miktarı arttıkça Ukrayna ordusunun zırhlı tugaylar teşkil ederek büyük çaplı ve kesin sonuçlu karşı taarruzlara kalkışması olası. Ukrayna’nın cephenin 500 km derinliklerindeki Rus hedeflerini de vurmaya başlaması bu olasılığı güçlendiren temel faktördür. Rus ordusunun ise Ukrayna ordusunun daha fazla takviye almasına imkân vermeden Donbas’ın tamamını kontrol etmek için kış sonunda yeni bir taarruz planladığı tahmin ediliyor. Bu itibarla yaklaşan aylar çatışmanın tırmanabileceği bir döneme işaret ediyor.
ALGI MUHAREBESİ
Savaşın başından itibaren taraflar ulusal ve uluslararası kamuoyunun tutumlarını etkilemek için stratejik, operatif ve taktik seviyede bilgi üstünlüğü kazanmaya ve algıyı kendi avantajlarına yönetmeye çalıştılar. Bilgi ve algı savaşında Ukrayna daha başarılıydı. Bu başarıda uluslararası destek önemliydi. Kuvvet çarpanı ise Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski idi. Zelenski, farklı ülkelerde çok çeşitli hedef kitleye, özel olarak uyarlanmış mesajlarla doğrudan hitap ederek Ukrayna'nın uluslararası destekçilerini etkilemede önemli bir rol oynadı. Özellikle savaşın başlarında muharebe alanlarında olanları göstermek için sosyal medyayı kapsamlı bir şekilde kullanan Zelenski'nin kampanyası ABD, Avrupa ve diğer ülkelerdeki tutumları etkilemede önemli bir faktör oldu. Bir yıl boyunca her iki taraf da çok çeşitli iletişim teknolojilerine önemli kaynaklar ayırdı. Ukrayna, uluslararası gönüllülerin desteğiyle çok daha başarılı oldu. Bu başarı Rus birliklerinin Ukraynalı sivillere karşı savaş suçları işlediği iddialarını güçlendirdi ve Rusya’ya desteğin sınırlı kalmasında etkili oldu. Rusya ise uluslararası kamuoyunu, savaşın patlak vermesinden ABD ve NATO'nun, küresel ekonomik sıkıntılardan ve gıda krizinden Batı yaptırımlarının sorumlu olduğuna ikna etmeye çalıştı ve kısmen başarılı oldu. Karşılıklı yoğun hamleler bilgi ve algı mücadelesinin modern savaşın temel bir unsuru olmaya devam edeceğini gösteriyor.
Bu savaşta, Rusya’nın beklenen etkiyi gösteremediği diğer bir alan da siber mücadele. Rusya, savaştan önce Ukrayna'nın önemli siyasi ve altyapı hedeflerine yönelik çok sayıda büyük siber saldırı girişiminde bulunmuş, maddi zararlara yol açmıştı. 24 Şubat'ta saldırı başladığında da Rus siber saldırısı Ukrayna ordusunun komuta ve kontrol sistemine önemli ölçüde zarar verdi. Sonraki günlerde Ukrayna, ABD başta olmak üzere müttefik ve Microsoft ve Starlink gibi özel sektör desteğiyle Rusya'ya karşı denge sağladı.
Yazının devamı dizinin yarınki bölümünde.