Seçimle gitmek istemeyenlere ne oldu? Koltuk sevdalıları

Siyasal İslamcı iktidar iptal ettirdiği İstanbul seçimini çeşitli argümanlarla savunmaya çalışırken, hak-hukuk tanımaz karakterini de ele veriyor. AKP Sözcüsü Ömer Çelik partisinin Merkez Karar ve Yönetim Kurulu toplantısı sonrası Yüksek Seçim Kurulu’nun kararını eleştiren ülkelere, “İleri demokrasilerde seçimler tekrarlanır, demokrasi olmayan ülkelerde seçimler tekrarlanmaz” sözleriyle tepki verdi. Çelik, “Sanki seçimin tekrarlanması demek demokrasinin yokluğu anlamına geliyormuş gibi açıklamalar yapılıyor. Tam tersine seçime itiraz müessesi sadece demokratik ülkelerde var. İleri demokrasilerde buna olanak sağlayan mekanizmaların varlığı biliniyor” dedi.

Peki hakikaten öyle mi?

İleri demokrasilerde seçimler tekrarlanır, demokrasi olmayan ülkelerde seçimler tekrarlanmaz mı? Asya’dan Afrika’ya, Ortadoğu’dan Pasifik Adaları’na dünyanın dört bir tarafında yaşanan acı tecrübeler Çelik’in korelasyonunu çürütüyor.

Türkiye’deki siyasal islamcı iktidar gibi kaybetse de koltuğu bırakmak istemeyenler her tarafta olsa da özellikle Afrika’da oldukça revaşta. Geçenlerde Cumhuriyet’ten Zülal Kalkandelen de bu durum, “Bin bir zorlukla kurulan sandıklardan çıkan iradeyi manipüle etme, halkın iradesine saygı duymama durumunun en çarpıcı örneklerine bu yoksul kıtada rastlıyoruz” sözleriyle dikkat çekmişti. Yoksul Afrika kıtası makus talihinin yanında seçimle gitmek istemeyen liderleriyle de biliniyor. Son yıllarda özellikle bu gitmeme halinin sancılı örnekleriyle karşılaşıyoruz. Gambiya, Kenya, Zimbabwe, Nijerya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Togo, Madagaskar, Gabon ilk akla gelen ülkelerden.

İşte o örnek ülkelerden bazıları;

Gambiya: Batı Afrika’nın iki milyonluk yoksul Gambiya’da üç yıl önce, Aralık 2016, yapılan başkanlık seçimini kaybeden Yahya Jammeh’in koltuğu bırakmaması nedeniyle çıkan kriz ülkeyi iç savaşın eşiğine götürdü. Bir darbe ile iktidara gelen ve 22 yıl boyunca ülkeyi demir yumrukla yöneten Jammeh’e karşı haftalar süren protestolar yapıldı. Seçimi kaybeden Gambiya lideri OHAL ilan edip başkanlığını uzatsa da Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), Jammeh’in görevi bırakmaması halinde askeri müdahale uyarısında bulundu. Protestolar ve uluslararası toplumun devreye girmesiyle ülkeyi terk etmek zorunda kalan Jammeh, ailesiyle birlikte Ekvator Ginesi’ne kaçtı. Devletin kasasından en az 50 milyon dolar çaldığı belirtilen Jammeh’in banka hesapları donduruldu, mal varlıklarına el konuldu. Seçimi kazanan Adama Barrow yeni devlet başkanı oldu.

Madagaskar: Hint Okyanusu’nun batı kısmında Afrika kıyılarında yer alan ada ülkesi Madagaskar’da Aralık 2001’de iki aşamalı başkanlık seçimine gidildi. Devlet Başkanı Didier Ratsiraka’nın rakibi Marc Ravalomanana, ilk turda zaferini ilan etti. Ravalomanana, ikinci oylamayı reddederken; Ratsiraka, yenilgiyi kabul etmedi. Ülkede yedi ay süren şiddet dolu bir kaos yaşandı. Ravalomanana, sonunda Nisan 2002’de resmi olarak Başkan ilan edilene kadar ülke, iki başkentli, iki hükümetli ve ordusu bölünmüş bir hale geldi. Mayıs 2002’de Ravalomanana, yemin ederek görevine başladı. Ratsiraka, sonuçları yine de kabul etmedi ve 11 yıllık sürgün için Fransa’ya gitti.

Fildişi Sahilleri: Afrika kıtasının batısında yer alan Fildişi Sahili Cumhuriyeti’nde Kasım 2010’da başkanlık seçiminde görevdeki Başkan Laurent Gbagbo, rakibi Alassane Ouattara ile yarıştı. Anayasa Konseyi Gbagbo’yu başkan ilan ederken, Seçim Komisyonu, Ouattara’nın kazandığını duyurdu. Birleşmiş Milletler ise Quattara’nın zaferini tanıdı. Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu ECOWAS, Quattara’nın kazandığını ve Fildişi Sahilleri’nin topluluğa üyeliğini dondurduklarını açıkladı. Gbagbo, görevi devretmeyi reddedince, şiddetin yükselişe geçtiği dört ay yaşandı; 3 bin kişi yaşamını yitirdi. Nisan 2011’de Gbagbo, Quattara’nın askerleri tarafından tutuklandı. Mayıs 2011’de Quattara yemin ederek görevine başladı.

Gbagbo, 3 bin kişinin öldüğü çatışmalarla ilgili olarak insanlığa karşı işlenen suçlar için Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) önünde yargılandı, Ocak 2019’da beraat etti.

Kenya: Doğu Afrika ülkesi Kenya’da 8 Ağustos 2017’de düzenlenen başkanlık seçimini başkan adayı Raila Odinga kabul etmedi. Odinga’nın başvurusu üzerine Yüksek Mahkeme mevcut Devlet Başkanı Uhuru Kenyatta’nın galip geldiği seçimi geçersiz saydı. Aylar süren protesto ve çatışmalar sonrasında iki ay sonra, 26 Ekim’de, gidilen seçimi yine Kenyatta kazandı.

Zimbabve: Eski adı Güney Rodezya olan Güney Afrika ülkesi Zimbabve’de 30 Temmuz 2018 tarihinde yapılan seçim de olaylı geçti. Ülkeyi 37 yıl boyunca yöneten ülkenin eski lideri Robert Mugabe’nin askeri bir darbeyle uzaklaştırılmasının ardından yapılan ilk seçimde Demokratik Değişim Partisi Hareketi Lideri Nelson Chamisa seçime hile karıştırıldığını iddia etti. Chamisa, seçim komisyonunun Zimbabve Afrika Ulusal Birliği-Yurtsever Cephesi’nin (ZANU-PF) adayı mevcut devlet başkanı Emmerson Mnangagwa’nın zaferini yanıltıcı bir şekilde hemen ilan ettiği iddiasında bulundu. Ordu, seçim sonuçlarını protesto eden göstericilere silahlarla saldırdı. Devlet Başkanı Emmerson Mnangagwa, seçimi kazandı.

Nijerya: Batı Afrika ülkelerinden Nijerya’da 16 Şubat 2019 tarihinde yapılması planlanan başkanlık seçimi oy kullanma işlemine saatler kalaertelendi. Bağımsız Ulusal Seçim Komisyonu (INEC), alınan ani ve kritik kararın kötü hava koşulları ve ofislere düzenlenen saldırılar nedeniyle 23 Şubat’a ertelendiğini iddia etti. Seçimin ertelenmesi sonrasında muhalefet sokaklara döküldü. Muhalefetin adayı, eski devlet başkanı yardımcısı Atiku Abubakar, erteleme kararının arkasında ülkenin mevcut lideri Muhammadu Buhari’nin olduğunu savundu. Muhalif aday, Buhari’yi katılımın düşük seviyede kalmasını sağlayarak seçmeni oy hakkından mahrum etmek istemekle suçladı. Tartışamalrın gölgesinde yapılan seçimi Tüm İlericiler Kongresinin (APC) adayı Muhammed Buhari kazandı.Buhari, 29 Mayıs’ta yemin ederek görevine başlayacak.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti: Afrika kıtasının orta bölümünde yer alan Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde 2016’dan bu yana ertelenen seçimler 30 Aralık 2018’de yapıldı. Ülkenin bağımsızlığını kazandığı 1960’tan bu yana yapılan ilk demokratik seçim bir hayli sancılı geçti. Demokrasi ve Sosyal İlerleme Birliğinin (UDPS) başkanı ve devlet başkanı adayı Felix Tshisekedi oyların yüzde 38.57’sini alarak seçimin galibi oldu. İktidar koalisyonunun adayı Emmanuel Ramazani Shadary ise yüzde 23.8 oranında oy aldı. Bağımsız Ulusal Seçim Komisyonu sonuçları ancak 15 Ocak’ta açıkladı. Şiddet eylemlerinde çok sayıda kişi yaşamını yitirdi.