Seçimler değişim hedefinden uzak
Irak’taki 10 Ekim seçimlerinde bir önceki seçimlerde öne çıkan gruplar yeniden aday. Ekim protestolarını başlatan halk ise etnik ve mezhep temelli siyasi döngünün kırılmasını, adil bir hükümet kurulmasını istemişti.
DIŞ HABERLER SERVİSİ
Irak 10 Ekim'de yapılacak parlamento seçimlerine hazırlanıyor. Irak Yüksek Seçim Komiserliği aralarında güvenlik güçleri ve kamplarda yaşayan göçmenlerin bulunduğu yaklaşık 1,2 milyon seçmenin dün oy vermek için sandığa gittiğini açıkladı.
Ülkede 2019'un ekim ayında patlak veren ekonomik kriz ve hükümet karşıtı eylemlerde istifa eden eski başbakan Adil Abdülmehdi'nin yerine geçen Mustafa el Kazımi liderliğindeki hükümet, protestocuların talebi üzerine 10 Ekim 2021'i erken seçim tarihi ilan etmişti. 40 milyon nüfuslu Irak'ta 24 milyondan fazla kayıtlı seçmen bulunuyor. 167 siyasi parti ve oluşuma bağlı 3 bin 249 adayın katıldığı seçimlerde adayların 951’i kadınlardan oluşuyor.
DİNİ GRUPLAR GÜÇLÜ ADAYLAR
ABD'nin 2003 işgalinden bu yana Irak'ta altıncı kez yapılacak bu seçimlere de yine etnik ve dini grupların şekillendirdiği güç ittifakları damga vurdu. Geçen seçimlerde parlamentoda en çok sandalye elde eden Sairun Koalisyonu'nda yer alan Sadr Grubu, bu kez geçen seçimlerin aksine bir koalisyon oluşturmadan tek başına seçimlere giriyor. Sadr Hareketi lideri Mukteda Sadr’a bağlı grup, seçimleren giren en büyük Şii gruplardan biri. Sadr geçen yıl seçimleri boykot edeceklerini açıklamış ancak daha sonra tekrar seçime katılacaklarını açıklamıştı.
Bedir Örgütü lideri Hadi Amiri liderliğindeki Fetih Koalisyonu da büyük Şii gruplardan biri olarak seçimlere katılıyor. Haşdi Şabi silahlı grubuna yakınlığıyla bilinen Amiri'nin yer aldığı koalisyon geçen seçimlerde ikinci grup olarak parlamentoya girmişti. Irak'ın 2006-2014 dönemi başbakan olan Nuri el Maliki'nin liderlik ettiği Kanun Devleti Koalisyonu da bu seçimlere katılan diğer bir Şii grup. 2014-2018 döneminde Irak başbakanı olan Haydar İbadi ile Irak İslami Yüksek Konseyi lideri Ammar Hakim'in yer aldığı Ulusal Devlet Güçleri koalisyonu da seçimlere giren Şii gruplar arasında yer alıyor.
Sünni gruplar ise iki büyük ayrı seçim koalisyonuyla seçimlere giriyor. İlki, Meclis Başkanı Muhammed Halbusi’nin başında olduğu Takaddum (İlerlemek) Koalisyonu diğeri de Sünni siyasetçi Hamis Hançer’in liderliğini yaptığı Azim Koalisyonu. 2004-2005 yıllarında başbakan olan İyad Allavi liderliğindeki Vataniye Partisi, Irak'taki Sünni bölgelerine özerklik isteyen Usame Nuceyfi liderliğindeki Muttahidun İttifakı da seçimlerde diğer gruplar öne çıkıyor.
ETNİK PARTİLERDE İTTİFAK KRİZLERİ
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nden (IKBY) Kürt siyasi güçler de her seçim olduğu gibi 10 Ekim seçimlerine katılıyor. Barzani ailesinin liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) tek başına seçimlere katılma kararı alırken eski Cumhurbaşkanı Celal Talabani'nin kurduğu Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ise Goran Hareketi ile ittifak oluşturarak seçime katılma kararı aldı. Kürdistan İslami Grubu gibi partiler de seçimlere katılırken Ninova'da Ezidi Reform ve İlerleme Hareketi, Ezidi Demokrat Parti ve Ezidi İlerleme partilerinden 25 Ezidi aday oldu.
Türkmenler ise ilk defa tüm siyasi partilerin katılımıyla tek seçim ittifakıyla seçimlere katılma kararı almıştı. Ancak Erbil'de 12'si Türkmen partisi 19 oluşum, parlamento seçimlerine katılmayarak Kürdistan Demokrat Partisi'ni (KDP) destekleyeceklerini deklare etti. Seçime giren Türkmen siyasi gruplardan Irak Türkmen Cephesi (ITC) ise bu hamleye tepki gösterdi. Geçen seçimlerde parlamentodaki 11 kota sandalyeden Türkmen Kalkınma Partisi iki, Türkmen Reformu, Millet Partisi ve ITC'nin birer sandalye elde etmişti. Irak Komünist Partisi ve Keldani gruplar ise ülkede seçimleri boykot kararı aldı.
BAŞBAKANIN KİM OLACAĞI BELİRSİZ
Irak'ta parlamento seçimleri sonrası kimin başbakan olacağına ilişkin ise farklı senaryolar mevcut. Ülke anayasasına göre, seçimden sonra parlamentoda en büyük bloğu kuran koalisyonun başbakanlık için Meclis dışından bir aday verilmesine izin veriliyor. Ancak çoğunluğu elde eden koalisyondan başbakanın çıkacağı ise kesinlik içermiyor. 2010 seçimlerinde İyad Allavi’nin liderliğindeki El Irakiyye Koalisyonu 91 sandalye kazanırken rakibi Nuri el Maliki’nin koalisyonu ise 89 sandalye kazanmış, ancak Maliki başbakan seçilmişti.
BM'DEN UYARI GELDİ: BU SEÇİMLER ÖNEMLİ
Ülkede açıklanan seçim anketleri Şii grupların oylarını koruduğunu, IKYB bölgesinden KDP'nin oylarını artırdığı yönünde. Öte yandan seçimlerin şeffaf ve güvenli yapılacağı konusunda yurttaşların güveninin azaldığı ve bu nedenle seçimlere katılımın düşük olacağı belirtiliyor. Seçim anket şirketi Kulwatha Center’ın açıkladığı ankete göre, 10 Ekim seçimlerinde oy vermeyeceğini söyleyenlerin oranı yüzde 57. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Irak Özel Temsilcisi Jeanine Hennis Plasschaert ise ülkedeki seçim güvenliğine ilişkin açıklama yaptı. Plasschaert, "Iraklılarda seçimlerde usulsüzlük yapılacağı endişesi ve hayal kırıklığı hakim. Bu seçimler 2018 seçimlerinden farklı, şeffaf ve dış müdahalelerden bağımsız gerçekleşmesi gerekli" açıklaması yaptı.
***
Parlamento oylamaya saatler kala feshedildi
Irak'ta yasalara göre seçimlerden 90 gün önce feshedilmesi gereken parlamento dün feshedildi. Irak Parlamentosu Başkan Yardımcısı Beşir Haddad dün Irak resmi haber ajansı INA’ya yaptığı açıklamada, 10 Ekim seçimlerinden üç gün önce parlamentonun feshedilmesi konusunda anlaşmaya varıldığını belirterek, "Parlamento bugünden başlayarak kendini feshedecek. Bu kararın alınması için herhangi bir oturum düzenlenmesine gerek yok. Çünkü parlamento 31 Mart’ta bu kararı vermişti. Karar bugünden itibaren yürürlüğe girecek” dedi. Kararın ardından Mustafa Kazımi başkanlığındaki hükümetin statüsü de "günlük işleri yürüten hükümet" olarak değişti. Kazımi hükümet, seçim sonrası yeni hükümet kurulana dek ülkeler arası anlaşmalara imza atmak da dahil olmak üzere birçok asli yetkisini kullanamayacak.