Şehrin hafızasına kayıt

Tuğçe ÇELİK

Rahşan İnal'ın derlediği, Tanıl Bora'nın editörlüğünü yaptığı ‘‘Dağlardan Denize Artvin’’ adlı kitap, İletişim Yayınları’ndan çıktı. Yayınevinin Memleket Kitapları dizisinde yayımlanan eser, Çoruh’un kayıkları ve kayıkçıları, Hopa Deniz Feneri’nin hikâyesi, Artvin’deki boğa güreşleri gibi konuları inceleyen makalelerden oluşuyor. Yereldeki politik dinamikler, şehrin etnik coğrafyası, Artvin halk dansları ve müziği, geleneksel evleri, Artvin’de eğitim süreci ile göçler gibi çok çeşitli konular kitapta ele alınıyor. Artvin’in derin tarihi ile eşsiz doğal güzellikleri okurları çok kültürlü bir dünyanın keşfine davet ediyor.

TANIKLARIN HİKAYESİ

Doktora sonrası çalışmalarını İngiltere Loughborough Üniversitesi’nde yapıp dönen Rahşan İnal’ın sunuşuyla başlayan kitap, yazarın bireysel tanıklıklarını içeriyor. Artvinli bir ailenin çocuğu olan İnal, “Kitabın oluşum sürecinde öncelikli olarak Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yürüttüğüm akademik çalışmalarımın ve kişisel tarihimin etkisi var. Gözlemlerim ve okuduklarımdan sonra bir Artvin kitabı için adım atmanın zamanı geldiğini düşünerek yola çıktım” dedi. İnal, şöyle devam etti:

"Artvin’in toplumsal, kültürel, ekonomik, siyasal nitelikleriyle tarihsel dönüşümünü, dağlarından denizine doğru bütünlüklü bir içerikle bir araya getirmeyi hedefledik. Şehrin sözlü hafızasını kayıt altına almaya çalıştık; insanın gündelik hayatını, mekanın hikayesini öne çıkardık. Kitabın her bölümü ayrı bir kitap olabilir. Artvin hakkında araştırılmayı bekleyen çok konu var."

Kitapta "1980 öncesi Artvin’de sokakta siyaset: Devrimci Yol deneyimi üzerine düşünceler” başlıklı makalesi bulunan akademisyen Ayşem Sezer Şanlı, 1970’lerde Türkiye’deki toplumsal hareketliliği ve sokak hareketlerini Artvin örneği üzerinden irdeledi.

SOL İÇİN ÖZEL BİR YER

Şanlı, şunları söyledi: “Artvin’de en baskın ve etkili olan Devrimci Yol’un siyasi faaliyetlerinin, bölge halkıyla iletişim kanallarının ve gündelik yaşam üzerindeki etkisinin izini sürdüm. Türkiye’de sokağın en hareketli olduğu; solun da en güçlü olduğu 1970’lerin Artvin’deki yansımasını değerlendirdim. O dönem orada yaşamış, doğrudan siyasi faaliyette bulunmuş ve bu gruba üye olan sekiz farklı görüşmeciden edindiğim verilere dayandırdım anlatıları. Artvin’in Türkiye’de sol hareket açısından özellikli ve özgün bir konum işgal ettiğini bu sözlü tarih çalışması üzerinden bir kere daha teyit etmiş olduk.” Kitapta "Çoruh Kayıkları" başlıklı makalesi olan araştırmacı Taner Artvinli de Çoruh Nehri’nde yaşanan heyecan ve korku dolu yolculukları kaleme alanların yazdıklarını derleyerek, okuru geçmişin siyah-beyaz kayık ve kayıkçılarının fotoğraflarıyla baş başa bırakıyor. Artvinli, şu değerlendirmeyi yaptı: “Çoruh kayıklarıyla ilgili yeni bilgileri okurlara aktarmak benim için keyif verici. Arşiv çalışmasında kızılağaç, kestane gibi suya dayanıklı ağaçlardan yapılan, karakayık denilen bu araçlarla Artvin-Batum arasında dolmuş misali yolcu taşındığını ve Evliya Çelebi’nin de bu kayıklardan bahsettiğini tespit ettim. Borçkalı ve Sirya köylü kayıkçılar, dönemin ünlü kayıkçılarıydı. Kara yollarının yapılmasıyla birlikte karakayıkların işlediği güzergâh, bugün Çoruh Nehri üzerine yapılan bir dizi barajın suları altında kaldı, yok oldu.”