Şeker fiyatlarına mart ayında yüzde 31 zam yapan Türkşeker, yüzde 67’ye varan bir zam daha yaptı. Raflarda ve hammadde olarak şekerin kullanıldığı ürün fiyatlarının bayram öncesi yeniden zamlanması bekleniyor.

Şeker krizinin acı sonucu: Yine zam
Fotoğraf: AA

EKONOMİ SERVİSİ

Şeker fiyatlarına zam üstüne zam gelmeye devam ediyor. Mart ayında yüzde 31 oranında zam yapan Türkşeker, bu ay itibarıyla yüzde 36,3 ila yüzde 66,6 oranlarında yeni bir zam daha yapıldığını açıkladı. Son zamla şekerin raf fiyatı ve hammadde olarak kullanıldığı alanlarda da fiyat artışları bekleniyor.

Türkşeker’den yapılan açıklamada şunlar kaydedildi: "50 kilogramlık polipropilen torbada ambalajlı kristal şekerin fabrika çıkış satış fiyatı, halkımızın market raflarından kristal şekere uygun fiyata erişimini teminen 27.06.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Türkşeker Tarım ve Gıda Sanayi A.Ş. ve Tarım Kredi Birlik A.Ş. için KDV hariç 13 TL/kg, diğer tüm müşterilerimiz için KDV hariç 15 TL/kg olarak yeniden belirlenmiştir."


27 Haziran’dan itibaren bazı indirimli marketler ve Tarım Kredi için 390 liradan verilen 50 kg kristal şekerin fabrika satış fiyatına yüzde 67 zam yaparak 650 TL’ye çıkarıldı.

Diğer müşteriler için ise 50 kg şekerin çuval fiyatı yüzde 36,4 zamla 500 liradan 750 liraya yükseldi.

ŞEKER KRİZİ NEDEN YAŞANIYOR?

AKP iktidarının uyguladığı tarım politikaları nedeniyle ülkede şeker fiyatları artarken üretim de giderek azaldı, ithalat kapıları ise sonuna kadar açıldı. Pancar ekim alanları 2002 yılında 3,7 milyon dekarken 2021’de 3,3 milyon dekara geriledi.

2002-2003 yılında 3 bin 982 ton olan şeker ithalatı, 2019-2020 döneminde 70 kattan fazla artarak 283 bin 662 tona çıktı.

TÜİK verilerine göre 2020 yılında 21 milyon ton olan üretim ise kuraklığın da etkisiyle 2021 yılında yüzde 15,3 azalarak 19,5 milyon tona geriledi.

2001 yılında çıkarılan Şeker Yasası ile şeker üreticilerine kota getirildi. Çiftçiler, şeker pancarı üretiminden giderek vazgeçmeye başladı veya sözleşmelerle şirketlere bağlandı. Artan girdi fiyatları nedeniyle sözleşmeli şeker pancarı üreticisi sayısı 93 bine kadar düştü.

Şeker fiyatları yükselirken şirketlerin kârları arttı, marketlerde şeker kuyrukları oluştu, Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 400 bin ton şekerin gümrüksüz ithalatı için düğmeye basıldı. Çiftçiler ve tüketiciler kaybederken kazanan şirketler oldu.

Türkşeker bünyesindeki 25 şeker fabrikasının 10’u 2018 yılında özelleştirildi. Türkşeker özelleştirmeler öncesi pancardan şeker üreten şirketler içerisinde yüzde 65 paya sahipken, bu oran günümüzde yüzde 35’e geriledi. 2020-2021 üretim döneminde Türkşeker yaklaşık 1,1 milyon ton şeker üretmiş, bu miktar kooperatif ve özel sektör fabrikalarının üretimiyle birlikte toplam 3,1 milyon tonu buldu.

MART AYINDA NE OLMUŞTU?

Şekerdeki fiyat ve tedarik sorunları mart ayında başlamıştı. Türkşeker’in piyasaya yeterince şeker sunamaması nedeniyle şekerin girdi olarak kullanıldığı sektörlerde sıkıntı yaşandı market raflarında şeker kota ile satılmaya başladı. Türkşeker 50 kiloluk çuvalını 270 liraya satarken toptancılarda şeker adeta karaborsaya düştü. 50 kiloluk şeker çuvalının fiyatı 700 liraya kadar çıktı. Daha sonra Türkşeker, 2022 Mart itibarıyla yüzde 31 oranında zam yaparak 50 kilogramlık şekerin çuval fiyatını KDV dâhil 550 TL’ye yükseltti ve imalatçılara yeniden şeker arzına başlandığını duyurdu.

Ancak Türkşeker’in hamlesi yetersiz kaldı. Nisanda marketlerdeki toz şekerin fiyatı 12 ile 15 TL arasında değişirken, mayısta ortalama şeker fiyatları 24 liraya, haziranda ise 26 liraya kadar yükseldi.

***

Maliyetine yakın bir duruma geldi

Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği (PANKOBİRLİK), Türkşeker’in açıkladığı şekerin fabrika çıkış fiyatlarına yaptığı zam ile ilgili açıklama yaptı. PANKOBİRLİK, açıklamasında, "Uzun süredir baskılanan şeker fiyatında, Türkşeker tarafından fabrika çıkış fiyatlarında yapılan düzenlemenin, zaruri bir ihtiyacı karşılamakla birlikte şeker üretiminin de devam edebilmesi için üreticilere fırsat verilmesini sağlayacağı kanaatindeyiz" ifadeleri kullanıldı. Fiyat düzenlemesi ile Türkşeker’in, maliyetinin altında fiyatla tüketicinin ihtiyacına cevap verilmeye çalışılan şekeri, maliyetine yakın bir duruma getirdiğinin belirtildiği açıklamada, şunlar kaydedildi: "Bu düzenlemenin mevcut market satış fiyatlarına yansıyacağını düşünmemekteyiz. Maliyet altı satış fiyatlaması devam etmiş olsaydı, pancar üreticisinin de ilerde büyük sıkıntılar ile karşılaşacağı gerçeğinin karşımıza çıkması muhtemeldir. Böylelikle pancar üreticisinin karşılığını alamayacağı kanaatini benimseyeceği ve pancar üretiminin beklenenin altında olabilmesi ile arz-talep dikkate alındığında şeker fiyatının daha da yüksek rakamlara ulaşması beklenebilirdi. Bu yüzden şekere zaruri bir düzenleme yapılması hem üreticinin hem de sektörün tüm paydaşlarının geniş anlamda düşünüldüğünde ülke ekonomisine ve halkın talebiyle arzına daha fazla fayda sağlaması beklenmektedir."