Shiota’nın ipleri bizi bize bağlıyor
Chiharu Shiota’nın ‘Dünyalar Arasında’ sergisi; hafıza, göç, yolculuk gibi konulara atıfta bulunuyor. Shiota “Serginin Avrasya’nın sınırındaki eski bir limanda gerçekleşmesi gerçek olamayacak kadar mükemmel” diyor.
Deniz Burak BAYRAK
İstanbul iki kıtanın, Asya ile Avrupa’nın kesişim noktası, adeta bir bağ. Bu konumu, onu bin yıllardır stratejik, jeopolitik ve ekonomik açıdan önemli kılıyor, hem tarihte hem de günümüzde kültürel farkların aynı potada eridiği bir yere dönüştürüyor. Asya ile Avrupa birbirine görünmez bağlarla bağlıyken, Türkiye ve Japonya da kavramsal anlamlar barındıran bir sanat yapıtı aracılığıyla birbirine sımsıkı düğümlenmiş vaziyette.
İstanbul Modern, Japonya ile diplomatik ilişkilerin tesisinin 100’üncü yıldönümü olmasıyla Japon sanatçı Chiharu Shiota’nın mekân için özel olarak ürettiği geniş ölçekli yerleştirmesini içeren ‘Dünyalar Arasında’ adlı sergisini sanatseverlerle buluşturuyor. Japan Foundation ortaklığı ve Japonya Büyükelçiliği ile Japonya İstanbul Başkonsolosluğu işbirliği ile gerçekleştirilen sergi, İstanbul Modern Şef Küratörü Öykü Özsoy Sağnak ve Asistan Küratör Yazın Öztürk tarafından hazırlanmış.
KIRMIZI BİR KOZA
Yapıt için oldukça geniş ölçekli bir yerleştirme dedik. Bu genişlik ve büyüklüğün sonucu ortaya çıkan, binlerce metre kırmızı renkli ipliklerle bir salonu dolduran koza sanki. Sergi salonuna girip dolaştıktan sonra yerleştirmenin muhtelif noktalarına koyulmuş bavulları alıp kozanın içinden çıkmaya hazırlanan bir kelebek gibi hissediyorsunuz. Bazen bir bedende; kasların, damarların arasında yolculuğa çıkmış gibi. Bir süre sonra da bu kıpkırmızı ve karmakarışık ipliklerden oluşturulmuş dehlizler, Shiota’nın sıklıkla kullandığı hafıza, varoluş, göç, yolculuk ve insan deneyimi gibi konuları düşünmemizi sağlıyor.
Sıradan nesnelerle inanılması güç yapıtlar üreten sanatçı, basit malzemelerle anlamı ve hacmi çok büyük işler üretebilme yeteneğine sahip. Hafıza ve bilinç kavramlarını yeniden tanımlamasıyla da meşhur. Ancak Chiharu Shiota konuşmayı pek sevmeyen bir sanatçı; ağzından laf almak epeyce zor. Günümüzde Berlin’de üretmeyi sürdüren Shiota’nın, basın toplantısında kaydettikleri şöyle: “26 sene önce Japonya’dan Almanya’ya taşındığımdan beri ‘ara bir yerde’ yaşıyormuş gibi hissediyorum. Japonya’da yaşarken ulusal kimliğim hakkında pek düşünmezdim, bazen Japon olduğumu bile unuturdum. Herkes seninle aynı kültürde yetiştiğinde, bu, etrafındaki hava gibi görünmez hâle gelir. Ancak Almanya’da yaşadığım için ulusal kimliğimle daha fazla yüzleştim. Birçok milletten insanın bulunduğu bir ortamda yaşıyorum ve hepimizin farklı kültürleri soluyup yaşayarak büyüdüğümüz çok aşikâr. Sadece daha Japon hissetmekle kalmadım, aynı zamanda her şeyden önce bir Japon olarak algılandım. Bugün ise diğer tüm çağrışımların ötesinde kendimi bir Japon sanatçı olarak görüyorum.”
EV, AİDİYET, KİMLİK
Serginin küratörü Öykü Özsoy Sağnak, sanatçının İstanbul Modern’deki yerleştirmesinde kullandığı bavulları ağların içine yerleştirerek ‘yokluk içinde var olma’ temasına vurgu yaptığını belirtiyor.
Sağnak, “Bir seyahat öncesinde ihtiyacımız olan kişisel eşyalarımızı özenle yerleştirdiğimiz bavulların her biri, sanatçı için bir insanı temsil ediyor. Shiota bavulları; duyguları ve anıları taşıyan, geçmişe ve geleceğe vurgu yapan semboller olarak görüyor. Bavullar fiziksel olarak mekânda varlıklarını devam ettirirken, sahipleri ise sadece silik bir görüntü olarak hafızamızda kalıyor” diyor.
Her biri birbirine kırmızı iplerle bağlı bavulların; ev, aidiyet, kimlik gibi hem kişisel hem de kolektif temaları izleyiciye sorgulatan görsel bir bağlam yarattığına işaret eden Sağnak, böylece Shiota’nın, zaman, mekân, hareket ve bellek kavramlarını da yerleştirmelerine katarak, izleyicinin fiziksel ve duygusal olarak yapıtla ilişkiye geçmesini arzuladığını belirtiyor.
“Serginin Avrasya’nın sınırındaki eski bir limanda gerçekleşmesi gerçek olamayacak kadar mükemmel” sözleriyle heyecanını dile getiren Chiharu Shiota’nın ‘Dünyalar Arasında’ sergisi 20 Nisan 2025’e kadar ziyaret edilebilir.
∗∗∗
İSTANBUL MODERN SİNEMA’DA ‘ÇOK KIRMIZI’
İstanbul Modern Sinema ‘Chiharu Shiota: Dünyalar Arasında’ sergisinden ilhamla, hikâyelerinde veya duygu evrenlerinde kırmızı rengin başrolde olduğu filmlerden bir seçki hazırladı. Korku türünden Japonya tarihine uzanan bu panoramik seçki,19-29 Eylül arasında sinemaseverlerle buluşuyor.
