Seçim tartışmalarına sosyal politika damgasını vuruyor. Muhalefet partileri sosyal politika eksenli seçim programlarını açıkladı. Kamuoyunda bu talepler ekonomi eksenli olarak adlandırılsa da aslında tartışmanın ekseni sosyal politika ve sosyal devlet. Asgari ücretin artırılması ve emeklilere iki ikramiye verilmesi, ailelere asgari gelir sağlanması gibi hedefler sosyal politika demek.

Muhalefet partilerinin sosyal politika eksenli bu taleplerine iktidar partisi AKP ateş püskürüyor. Kaynaktan dem vuruyor. Asgari ücretin artırılmasına ve emeklilere ek ikramiye verilmesine karşı çıkıyor. Dahası AKP mitinglerinde, muhalefetin asgari ücreti artırma vaadi yuhalatılıyor. Ancak akıl tutulmasına uğramış bu bindirilmiş kıtaların yuhalamasına takılmamak lazım. Muhalefetin sosyal politika talepleri ciddi bir yankı uyandırdı. İktidar partisinin kızgınlığı bundan.

İşten, aştan ve geçim derdinden konuşulması, sosyal haklara vurgu yapılması iktidarı rahatsız etmişe benziyor. Asgari ücret artışına karşı açılan vicdansız kampanya bunun göstergesi. CHP 1500, MHP 1400 ve HDP 1800 liralık asgari ücret hedeflerini açıkladı. Bu hedeflerin inandırıcı ve gerçekleşebilir hedefler olması iktidar partisini rahatsız ediyor.  Oysa Aralık 2014’te TÜİK asgari ücretin 1414 lira olması gerektiğini açıklamıştı.

Hesaba kitaba dayalı sosyal politika seçeneklerinin konuşulmasını istemiyorlar. Siyaset ustası oldukları o eski minderde düzen sürsün istiyorlar. O eski minderde din-iman istismarı, laiklik-dindarlık ikilemi üzerinden nemalanmaya alışkınlardı. Şimdi iş değişiyor.

İktidar partisinin dar gelirli kesimlerin ferahlamasını sağlayacak önerilere bu kadar şiddetle karşı çıkması ilk bakışta mantıksız görünüyor. Çünkü AKP sosyal “yardım” şampiyonu olmakla övünüyor. 2002-2013 arasında kömür yardımı dağıtılan aile sayısı 19 milyonu geçiyor. Yılda iki milyon civarında aileye kömür yardımı yapılıyor. Sosyal yardım yapılan aile sayısı 2014 itibariyle 3 milyon civarında. Dolayısıyla en az 12 milyon yurttaş sosyal yardımlardan yararlanıyor. Ancak sosyal yardımların Gayri Safı Yurt İçi Hasıla içindeki payı ise sadece 1,4 civarında.

AKP iktidarı düzensiz sosyal yardımları artırırken hak temelli ve kurumsal sosyal politikalara karşı çıkıyor. Sosyal yardımları pek seviyorlar, sosyal haklardan ise pek haz etmiyorlar. Oysa aile sigortası veya ailelere temel gelir sağlanması, asgari ücretin ve emekli aylıklarının iyileştirilmesi sosyal yardımlara muhtaç olanların sayısını azaltacak ve düzenli bir gelir elde etmelerini sağlayacak politikalar.

Ancak düzensiz sosyal yardımlar ile hak temelli sosyal ödenekler arasında önemli bir fark var. Düzensiz sosyal yardımlar bir yandan ferahlama sağlarken öte yandan o yardımları alanlarda kaybetme ve cezalandırılma duygusu yaratır. Yardımı verenle yardımı alan arasında bir müşteri ilişkisi yaratır. Yardımı alan yardım almaya devam etmek için oy vermesi gerektiğini düşünür.

Oysa hak temelli sosyal ödeneklerde güvence söz konusudur. Aynı koşullara sahip herkes aynı sosyal ödeneklerden yararlanır. Keyfi ayrımlar yapılamaz, günü birlik değişiklikler olmaz “Ya iktidar değişirse” korkusu yaşanmaz. Sosyal yardımlar düzensiz ve belirsiz olduğunda gizli bir tehdidi de içerir. Oysa kurumsal sosyal ödemelerde bu söz konusu olmaz. Emeklilere verilecek ek ikramiyeyi kimse geri alamaz ancak bu yıl kömür yardımı alan bir aile gelecek yıl alamayabilir. O yüzden düzensiz sosyal yardımlar sadakaya ve bir uysallaştırma mekanizmasına dönüşür.

Tartışmanın özü budur. Diğer bir ifadeyle tartışma sosyal politika ile yeni liberal ve yeni muhafazakâr sosyal yardım zihniyeti (modern sadaka) arasındaki tartışmadır. Asgari ücret artışını, emekli aylıklarında artışı, aile sigortasını veya temel gelirini savunmak hak temelli ve  yurttaş temelli bir sosyal politika savunusudur. Seçim tartışmalarının sosyal politika mecrasında gitmesi son derece umut vericidir.

Meraklısı için not: AKP’nin sosyal politika sicilinin ayrıntılarını Meryem Koray ile birlikte derlediğimiz ve bu hafta çıkan Himmet, Fıtrat, Piyasa-AKP Döneminde Sosyal Politika (İletişim Yayınları) kitabımızda bulabilirsiniz.