Sporda bir buçuk jenerasyonu kaybettik

Hazırlayan: Berkay SAĞOL

11-16 yaş arasındaki amatör sporcuların pandemi nedeniyle ara vermeleri bir dizi sorunu beraberinde getirdi. Sporda parlayacakları yaşlarda verilen bu ara onların geleceklerini etkiledi. Bu süreçte kilo sorunundan kondüsyon kaybına birçok sıkıntı yaşayan sporcuların psikolojik olarak da yeni sürece alışmaları kolay olmayacak. Spor Psikoloğu Ömer Ateş, Spor Bilimleri Uzmanı Prof. Dr. Turgay Biçer ve 44 yıldır profesyonel ve amatör spor kulüplerinde doktor olarak görev yapan Yahya Yelen ile konuştuk.

Sporcularda önce kaygı, ardından stres ve depresyon yaşandığını aktaran Spor Psikoloğu Ömer Ateş, “Sevdikleri sporu yapamayan ve bu işten maddi yarar sağlayamayan oyuncular bu dönemde psikolojik ve duygusal anlamda olumsuz etkilendi. Takım idmanları olmadığı için oyuncular bireysel çalışmalara girişti. Bu durum üst düzey takımlar için sorun teşkil etmezken alt ligler ve amatör liglerde sorunlar oluştu. Süper Lig’de geçen sezon bazı takımlar yükselirken bazı takımlar düşüş yaşadı” dedi.

Ömer Ateş, yaşanan sorunları ve çözüm önerilerini şöyle özetledi:

PSİKOLOJİK DESTEK ALMALILAR: Amatör sporcuların psikolojik destek alması gerektiğini düşünüyorum. Özellikle 16-18 yaş arası çocuklar durumdan çok etkilendi. Fiziksel açıklar çabuk kapatılabilir. Mutlaka bir yıpranma söz konusu olmuştur.BAL (Bölgesel Amatör Lig) 6 hafta gibi bir süre devam ettiği için doğal olarak bütün sporcular bu kısa sürede hünerlerini göstermek istedi. Bu nedenle kendilerine aşırı yüklendiler. İyi hazırlanmadıkları için çok fazla sakatlık yaşanıyor. Korku ve gelecek kaygısı sporcuları sardı bu yüzden kendilerini zorlamaları gerektiğine inanıyorlar buna bağlı sakatlıklar da artıyor.

Ömer Ateş - Ömer Ateş

AÇIK ANCAK 2 YILDA KAPANABİLİR: Pandemide en çok gelişim çağındaki sporcular etkilendi. Her becerinin beyinde bir kaydı var. Sporcular bu dönemde fiziksel antrenman yapamadıkları için becerileri zihinlerinin içinde de körelmeye başladı. Bu açığı kapatmaları için çok iyi bir fiziksel antrenmanın yanında ciddi bir psikolojik destek almaları gerektiğini düşünüyorum. 13-19 yaş gruplarının bu açığı 2 sene gibi bir sürede çok güçlü antrenmanlar ve desteklerle kapatabileceklerini düşünüyorum.

İLETİŞİM BECERİLERİ KÖRELDİ: Evde kapalı kalmak çocukları olumsuz etkiledi. Enerjilerini atamadılar, sosyalleşemediler. Teknolojiye daha bağımlı hale geldiler dolayısıyla iletişim becerileri de köreldi. Üst düzey sporcular alışık oldukları beğenilme duygusunu yaşayamadı, değersizlik hissi başladı. Sporcular da aileleri de kaygı ve stresle mücadele ediyor. Bu süreçte iletişim sıkıntıları da yaşamaya başladılar.

ANTRENÖRLER DE SIKINTI YAŞADI: Covid-19 döneminde, antrenörler de sıkıntı yaşadı. Ancak onlar sporculara nazaran biraz daha şanslı. Pandemi süreci antrenörlere, daha çok kitap okuyabilme; film izleyebilme; antrenman programlarını inceleyebilme; eğitimlere katılabilme gibi fırsatlar yarattı. Fakat pandemi süreci, bunun yanında maddi ve manevi kayıplar da oluşturdu. Bu süreçten sonra, antrenörlerin liderlik ve iletişim alanında kendilerini geliştirmeleri gerekiyor. Çünkü; artık birçok sporcunun hata toleransı kalmadı. Özellikle 16-18 yaş grubu sporcuların, iki yılda göstereceği performansı bir yılda göstermeleri gerekiyor. Bu da rekabet ortamının oluşacağı anlamına geliyor.

SPORDA KRİTİK YAŞLAR VAR: Türkiye’de psikolojik destek verebilecek yeterli sayıda spor psikoloğu yok. Gelişim liglerinde oynayan sporcuların uzak kalmasının ardından, önümüzdeki yıllarda Türkiye’de birçok branş sporcu yetiştirme konusunda problem yaşayabilir. Şöyle ki; Bir buçuk jenerasyonu kaybettik gibi gözüküyor. Birçok branşta bu şekilde oldu. Bazı spor dallarında önemli kritik yaşlar var. Bu yaşlarda antrenmanlar çok önemli. O dönemler iyi geçirilebilirse sporcu zirve yapar, eğer o dönemler iyi geçirilemezse bir düşüş başlar. Süreç birçok branşı bu sebeple olumsuz etkileyecek. Jenerasyonlar arası belli farklar oluşacak. İleride buna dayalı bir takım önlemlerin alınması gerekiyor. Türkiye’de sporcuların geleceğinin tehdit altında olmaması için, psikolojik ve duygusal antrenmanlara yatırım yapılmak zorunda. Bu süreç sonunda fiziksel açık bir şekilde kapanabilir ancak zihinsel anlamda o geçmişin verdiği hasarı kapatmak için ciddi anlamda bütün branşlarda bütün sporculara ve takımlara psikolojik destek verilmesi gerekiyor. Türkiye'de yirmi beş tecrübesiz, on tecrübeli olmak üzere otuz beş spor psikoloğu var. Fakat bunun dışında, birçok insan yeterli olmasa da psikolojik destek veriyor. Donanıma ve tecrübeye sahip olan spor psikoloğu az olduğundan dolayı, bütün sporcular destek talebini oluştursa bile bu desteği almakta zorlanacaklar.

***

ZİHİNSEL DAYANIKLILIK EĞİTİMİ GEREKİYOR

Egzersiz ve Spor Psikolojisi Derneği Kurucu Başkanı ve Marmara Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Turgay Biçer ise sporcuların her açıdan bu dönemde olumsuz etkilendiğini söyledi. Sporcu olmanın temel becerilerinin teknik, kondüsyon ve psikolojik antrenmanlar olduğunu ifade eden Prof. Dr. Biçer, “Sporcular bu dönemde her açıdan geriledikleri gibi özellikle belirsizlik, amaçsızlık, gelecek endişesi gibi sorunların yanı sıra Covid-19 salgınının insanları her türlü sosyallikten uzaklaştırması ve baskı altına almasının getirdiği yoksunluklar da bir kâbus gibi sporculara çökmüştür. Sporcular bu çöküntüyü nasıl aşacakları konusunda becerilere sahip olmadıklarından dolayı birçoğu oldukça kötümser bir ruh halinde. Yapılan çalışmalar da bunu gösteriyor” diye konuştu.

Prof. Dr. Turgay Biçer - Spor Bilimleri Uzmanı

Sporcular için geri dönüşün kolay olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Biçer, “Bir takım izler bırakması kaçınılmaz ama doğru planlama ve yaklaşımla istenirse bu şartlara direnç kazanılabilir. Bu dönemde sporculara psikolojik desteğin dışında zihinsel beceri antrenmanları ile zihinsel dayanaklılık çalışmaları diğer çalışmalardan önce gelme ve sonrasında diğer yüklemeler yapılmalı. Maçlarda sporcular kendi sınırlılıklarının ve kapasitelerinin üstüne bilinçsiz bir şekilde çıktığında ve/veya antrenörler veya çevre tarafından zorlandığında sakatlık her açıdan kaçılmaz. Antrenmanlar her türlü gelişim için var. Bu dönemler normal dönemler değildir dolayısıyla bu şartlarda normal oyun ev performans beklemek doğru değil. Zira maçların kendisi başlı başına bir zorlanmalar yumağıdır; hazır değilseniz kaldıramazsınız” ifadelerini kullandı.

ERGEN SPORCULARDA ÇÖKÜNTÜ DAHA BÜYÜK

Alt liglerde sporun temel becerileri ve davranışlarının geliştiğini hatırlatan Prof. Dr. Biçer şunları kaydetti: Sporcu bu dönemde ergen. Teknik ve fiziksel açıdan çok psikolojik beceriler ve karakter oluşum yaşları. Bu dönem ergen sporcularda daha çok çöküntüye neden oldu teknik ve fizik açısından da oldukça geri kaldılar. Yine de “zararın neresinden dönersek kardır “ anlayışıyla fazla yük bindirmeden ve yüklenmeden sabırla sporcuların eğitimlerine kaldıkları yerden çok dikkatli olarak devam edilmeli ve özellikle alt liglerde mutlaka spor psikologları ve/veya zihinsel performans antrenörleri (mentor) ile daha çok çalışmalı.”
Sürecin yöneticiler tarafından doğru planlanması gerektiğini ifade eden Prof. Dr. Biçer şöyle dedi: Covid-19 salgını bize göstermiştir ki sporcu olalım veya olmayalım her açıdan dirençli kalmak için spor ve egzersiz şart. Bu dönem her açıdan herkesi büyük fotoğrafı görmekle ilgili zorladı. Daha stratejik, uzun erimli, daha akıllı kararlar alıp uygulamaya koymalıyız. Spor her şartta vazgeçilmez olmalı ve alt liglere ve gençlere daha çok fırsat tanımalı ve onları spor yoluyla geleceklerini daha sağlıklı bireyler yapmanın yanı sıra spor yoluyla karakter gelişimlerine odaklanmalıyız. Spor sadece spor değildir; bu dönemler spor yoluyla erdemli davranışlar kazanma ve iyi bir yurttaş olma dönemleri. Gençler hem yeteneklerini spor vasıtasıyla geliştirirken hem de mesleki anlamda bir gelecek için sorun çözme yetileri kazanmakta. Dolayısıyla sporun yerini hiçbir şey tutmaz; güçlü, dinamik, sağlıklı, barışçı, özgüveni ve saygısı yüksek bireyler spor ve sanat yoluyla değer kazanır. Spor Covid salgınından sonra daha da hak ettiği yere gelecek. Yöneticiler de bu gerçekle hareket edip yatırımlarını daha çok gençlere yönlendirmeli.

İzmirspor’da 26 yıl profesyonel olarak çalıştıktan sonra 16 yıldır amatör liglerde görev yapan ve Manisa Hacırahmanlı Spor’da çalışan doktor Yahya Yelen ise Bölgesel Amatör Lig’de oynanan 6 maçta yaşanan en ciddi sorunun sakatlıklar olduğunu söyledi. Sporcuların antrenmanlarda bile sakatlandığını söyleyen Yelen, şöyle dedi: “Biz futbolcuları bir dizi tedavilerle sağlıklı şekilde sahaya döndürdük. Özellikle kaslarda ve diz eklemlerinde daha çok sakatlık gördük. Bizim takımımızda genç bir arkadaşımızın ön çapraz bağlarında yırtık oluştu. Kasık problemi yaşayan oldu. Alt adalede yırtıklar oldu. Bu sakatlıkların tamamı uzun aradan sonra bir anda aşırı yüklenmeden dolayı yaşandı. Biz sakatlıklar açısından biraz daha şanslıydık ama bazı kulüpler çok ciddi sakatlıklar yaşadı. Bizim hoca kadromuz biraz daha geniş olduğu için bilinçli, doğru ve bir anda çok yükleme olmadan antrenmanlar yapıldı.”

Dr. Yahya Yelen - Amatör Spor Kulüpleri Doktoru

Sporcuların fiziki olarak sağlıklı bir şekilde maçlara geri dönmesinin mümkün olduğunu belirten Yelen, “Liglerin başlamasına 1 aydan fazla bir süre var ve bu süre sporcuların hazırlanması, gerekli yüklemelerin yapılması için yeterli bir zaman. Amatörler için bu süre yeterli oluyor. Her ne kadar ciddi bir zaman kaybı ve problemler yaşansa da, bilinçli hocaların ve antrenörlerin ellerinde bu çocukların tamamı sağlıklı bir şekilde spora geri dönebilir. Burada sporcuların psikolojik destek almaları da çok önemli“ diye konuştu.

BÜYÜK TAKIMLARDA OYNAMA HAYALİ BİTTİ

Yelen şu görüşleri paylaştı: “Maça çıkamayıp kendilerini gösteremedikleri için A takım oyuncularında korku ve stres olurken, gelişim liglerindeki çocuklar ise sosyalleşemedikleri için ruhsal durumlarında ciddi iniş ve çıkışlar oldu. Çoğu sürekli evde kapalı kalmaktan dolayı ciddi stres altına girdi. Bazı çocukların büyük takımlarda oynama, onların altyapılarına transfer olma hayali vardı ve bunları kaybetti. Maçların oynanıp oynanmamasıyla ilgili belirsizlik özellikle çok fazla etkili oldu. Gelişim liglerinin sağlıklı bir şekilde planlanıp devam etmesi çok önemli. Her ne kadar ciddi bir kayıp olsa da sağlıklı bir planlamayla eski güzel günleri tekrar yaşarız.”