Suriyeli sığınmacıların eğitim sorunu

ÖZCAN ÇETİN
Eğitim-Sen İzmir 5 Nolu Şube Başkanı

Bugün Türkiye’de geçici koruma statüsünde 4 milyona yakın Suriyeli bulunmakta ve bu mültecilerin yaklaşık 1,5 milyonunu çocuklar oluşturmaktadır. Buna ek olarak, diğer ülkelerden gelen kayıtlı göçmen ve iltica talebinde bulunan kişilerin sayısı da 400 bin civarındadır.

2018 verileri üzerinden tüm dünyada yaklaşık 50 milyon çocuk kendi ülkelerinin sınırları dışına göç etmiş ya da zorla yerlerinden edilmiştir. Üstelik verilen bu sayı tutucu bir tahmini yansıtmaktadır. Bu kız ve erkek çocukların yarıdan fazlası şiddet ve güvensizlik ortamlarından kaçanlardır; toplam sayıları 28 milyonu bulmaktadır. Bu koşullarda çocuklar dünyada en savunmasız durumda olan gruplardan biridir ve gün geçtikçe daha da savunmasız hale gelmektedir.

Türkiye’de yaşayan Suriyeli mültecilerin demografisine bakıldığında, mülteci nüfusunun yüzde 46’dan fazlasının çocuklar oluşturuyor. Türkiye’de doğanlarla birlikte sayıları günden güne artan bu çocuklar zorla çalıştırılma, savaş sonrası travmalar, istismar ve okula gidememe gibi sorunlarla karşı karşıyadır.

Her ne kadar devlet ve sivil toplum kuruluşları tarafından eğitime erişimleri için adımlar atılsa da kamp dışındaki Suriyeli çocukların eğitime devam oranlarının yüzde 26 civarında kaldığı tespit edilmiştir. Eğitimlerine devam edememelerinin en büyük nedenlerinden biri ise ailelerine yardım etmek amacıyla çalışmak zorunda oluşlarıdır.

Türkiye’de 5-17 yaş arası 1 milyondan fazla okul çağında Suriyeli çocuk yaşamaktadır. 2017-2018 öğretim yılında bu çocukların 603 bin 929’u eğitime devam etmiştir. Eğitime devam edenlerin sürekliliğinin sağlanması ile eğitime devam etmeyenlerin eğitim sürecine dahil edilmesi, çocukların hayata tutunmasını ve toplum içerisinde onurlu bireyler olarak yer edinmelerini sağlayacaktır.

Ortaokul dönemi, çocukların özellikle de kız çocuklarının eğitimlerini sürdürmelerinde aksaklıkların ortaya çıktığı bir dönemdir.

Özellikle Suriyeli çocukların eğitim durumlarıyla ilgili olarak çeşitli araştırmalar yapılmış.

Araştırma sonuçları; GEM(Geçici Eğitim Merkezleri) ve resmi okuldaki öğretmenlerin ihtiyaçlar ve öneriler konusunda genel olarak farklı düşündüğünü ortaya koymuştur. GEM’deki öğretmenler daha çok okulların koşullarının iyileştirilmesi gerektiğinden ve müfredatın örgün eğitim sistemiyle uyumlu hale gelmesinden bahsederken resmi okulda çalışan öğretmenler Suriyeli öğrencilere yönelik eğitimin düzenlenmesinden bahsetmişlerdir. Öğretmenlerin mesleklerine yönelik ihtiyaçları da çalıştıkları okullara göre farklılık göstermektedir. GEM’de çalışan öğretmenler mesleki güvence ve maaş artışı gibi temel ihtiyaçlarını dile getirirken resmi okulda çalışan öğretmenler mesleki olarak gelişimlerinden ve öğrencilere daha iyi eğitim vermelerini sağlayacak destekleri vurgulamışlardır.

Öğrencilerin ihtiyaçları olduğu konusunda öğretmenlerin genel olarak aynı düşündüğünü görüyoruz ancak öğrencilerin nelere ihtiyaçları olduğu konusunda resmi okulda çalışan öğretmenler psikososyal destek ile Türkçe dil bilgisi ve kendini ifade etmeye vurgu yaparken GEM’de çalışan öğretmenler maddi destek ve eğitim materyali desteğine vurgu yapmıştır. Öğretmenlerin çoğu dil engeli, öğrencilerin uyum sorunları ve materyal eksikliği gibi konular nedeniyle sınıf içinde zorluk yaşadıklarını ve bu anlamda hem pedagojik hem psikososyal hem de kurumsal desteğe ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir.

Bugün Türkiye’deki Suriyeli nüfus içinde ilkokul çağında okullaşma oranı yüzde 98’dir (MEB, 2018a). Bu yüksek oran içinde cinsiyet dağılımına baktığımızda kız ve erkek çocukların sayısının neredeyse eşit olduğu görülmektedir. Kız ve erkek çocuklarının okula erişim oranları arasında çok fark yoktur. Ortaokul ve lise döneminde okullaşma oranı düşmekte ve eğitim gören öğrenciler arasında kız çocuklarının oranı azalmaktadır (MEB, 2018a). Üniversite eğitimine baktığımızda ise kız çocuklarının sayısı görünmez hale gelecek kadar düşmektedir. Özellikle ortaokul döneminde öğrencilerin eğitimine devam etmelerini destekleyecek ihtiyaçların tespit edilmesi çözüme katkı sağlayacaktır.

Eğitimin niteliğini Suriyeli çocuklar açısından arttırmak için neler yapılabileceğine dair öğretmenlerin yüzde 47,3’ünün “dersliklerin desteklenmesi” şeklinde öneri sunmaktadır.