Sürü bağışıklığı gitti, ‘başarı’ geldi

Didem MERCAN

Birçok Avrupa ülkesi yeniden sert kısıtlama kararları alıyor. Salgının ilk dönemlerinde başvurduğu sürü bağışıklığı stratejisini terk ederek sert önlemler uygulamaya başlayan İngiltere kuralları gevşetti, kademeli olarak normalleşmeye başladı. Londra yönetiminin salgını önemli oranda kontrol altına almasının arka planında aşılama hızı, sıkı tedbirler ve tam kapanma var.

Aşılamanın hızla devam ettiği İngiltere’de (Birleşik Krallık-Büyük Britanya) Covid-19 ile mücadelede nasıl başarılı olundu? Boris Johnson yönetimi neyi doğru yaptı, nerede hata yaptı? Bundan sonra neler yapılması gerekiyor? Cardiff Üniversitesi Moleküler Viroloji Profesör’ü Gavin Wilkinson ve Bath Üniversitesi Biyokimya Departmanı’ndan Profesör Andrew Preston, Birleşik Krallık’ın virüsle mücadele stratejisini BirGün’e değerlendirdi.

AŞI GÖREV GÜCÜ KURULDU

► Pek çok Avrupa ülkesi olası kısıtlamaları güçlendirirken Birleşik Krallık uzun bir aradan sonra kısıtlamaları kademeli olarak hafifletmeye başladı. “Birleşik Krallık Covid-19 ile mücadelede başarılı sonuç elde etti’’ diyebilir miyiz?
G.W.: 127 binden fazla ölümün yaşandığı Birleşik Krallık'ta Covid-19’a (SARS-CoV-2) karşı verilen mücadeleyi bir başarı olarak görmek zor. Şu anda rakamlar nispeten düşük olsa da bunun nedeni uzun süreli kapanmadır.

A.P.: Bence pek çok kişi İngiltere’nin Covid-19’a karşı mücadelesini başarılı bulmayacaktır. Birleşik Krallık, dünyadaki en yüksek Covid-19 ölüm oranlarından birine sahip, iki büyük kapanma ve sonuncusu daha az kısıtlayıcı olmakla birlikte üç kapanma yaşadı. Ancak iyi giden tek bir alan var o da aşılama programı. Hükümet ilginç bir şekilde dışarıdan Aşı Görev Gücü’nü (Vaccine Taskforce) oluşturdu. Bu Görev Gücü, farklı aşı platformlarından yüz milyonlarca aşı dozunu güvence altına almak için bir dizi aşı şirketi ile erken anlaşma imzalayarak, hızlı ve kararlı bir şekilde harekete geçti. Bunu daha aşıların etkili olup olmayacağı netleşmeden çok önce yaptı. Bu durum, Birleşik Krallık’ın deneme verileri elde edildikçe aşılara erken erişime sahip olmasını sağladı. Birleşik Krallık, verileri değerlendirmek ve yetkilendirme yapmak için hızlı hareket etti. Ve bu da, Birleşik Krallık'ta aşılara izin verildikten çok kısa bir süre sonra kullanılması anlamına geldi.

Bu hamle nasıl bir sonuç verdi?
A.P.: Aşı uygulaması iyi sonuç verdi. Britanya’nın 4 ülkesinde (İngiltere, Galler, İskoçya, Kuzey İrlanda) de aşılara çok hızlı erişim sağlayan yüzlerce aşı merkezi kuruldu. İnsanları aşı merkezlerine yönlendirmeye yardımcı olmak ve aşıların yapılması için binlerce gönüllüye eğitim verildi. Bu, çok işe yarayan ve her gün yüz binlerce aşının yapılmasını sağlayan büyük bir çaba oldu. Birleşik Krallık'ta hastaneye yatma ve ölüm riski çok olanlara aşılama için öncelik verildi. Bu önceliklendirmenin, ilk günden itibaren Covid-19 kaynaklı sağlık hizmetimiz üzerinde oluşan yükü hafifletmek için kullanıldığı anlamına geliyor. Aşılama programı başlatıldığında, günde binden fazla ölüm ve her gün on binlerce vaka ile sert bir Covid dalgası yaşıyorduk. Muhtemelen, içinde bulunduğumuz bu durum çok yüksek seviyelerde aşı alımını teşvik etti, bu da Covid'den en fazla risk altında olanların yüzde 90'ından fazlasının aşı olduğu anlamına geliyor. Aşılama programı, daha yeni yeni rahatlamaya başlayan tam bir ulusal karantina ile aynı zamana denk geldi. Tam kitlenme ve aşılamanın birleşik etkileri, yaşadığımız vakalarda, hastanede yatışlarda ve ölümlerde azalmaya neden oldu. Daha da önemlisi, aşılamanın artması hastaneye yatışlar ve ölümler arasındaki bağlantıyı kopardı. Bu, hastalığın en ağır sonuçlarını riske atmadan kısıtlamaları hafifletme konusunda daha fazla güven sağlıyor.

SEYAHATLERE DİKKAT

► Birleşik Krallık’ta sıkı karantina kuralları kaldırıldı ancak yaz mevsimi yaklaşıyor, dolayısı ile seyahatler artacak. Diğer ülkeler hâlâ salgınla mücadele ederken kuralları gevşetmek Birleşik Krallık’taki tüm başarıları sıfırlar mı?
G.W.: İngiltere hâlâ salgın ile mücadele ediyor. Birleşik Krallık'ta kuralların gevşetilmesi, uluslararası seyahatler olmasa bile Birleşik Krallık içinde endojen varyantların yaygınlaşmasıyla sonuçlanabilir. Bu durum takip edilecek. Birleşik Krallık, geçen Noel'de ortaya çıkan B.1.1.7 varyantına çok keskin tepki verdi, bu varyant ilk olarak İngiltere'de tespit edildi ve diğer varyantlardan daha hızlı yayıldığı kabul edildi. Uzun süreli karantina, Birleşik Krallık içinde hem gerekli hem de etkiliydi. Birleşik Krallık, nüfusunu aşılamak için çok çaba sarf ederken, bu çaba hâlâ devam ediyor. Uluslararası hava yolculuğu geçen yıl hızla yayılan salgının sorumlusuydu. Geçen yaz kıta Avrupa'sından geleneksel varyantların yeniden gelmesi, sonbaharda Birleşik Krallık'ta ikinci bir dalganın ateşlemesine neden oldu. Açıkçası sorun şu anda sadece geleneksel varyantlar değil, aynı zamanda daha etkili bir şekilde iletilebilen veya aşılar sayesinde ortaya çıkan nötralize edici antikorlara dirençli olan varyantlardır.

A.P.: Bu oldukça tartışmalı bir konu. Bir bulaşıcı hastalık uzmanı olarak benim görüşüm, Birleşik Krallık ile çok yüksek hastalık oranına sahip diğer bölgeler arasında büyük ölçekli bir harekete izin vermenin, Britanya'daki enfeksiyon düzeyini azaltmada kaydedilen mevcut ilerleme için çok büyük bir risk olduğu yönündedir. En önemlisi, İngiltere varyantı şu anda İngiltere'de baskın olsa da, mevcut aşılar buna karşı etkili görünüyor. "Güney Afrika", "Brezilya" ve belki şimdi "Hint" varyantı gibi diğer varyantlar, mevcut aşılar tarafından daha az kontrol ediliyor gibi görünmektedir. Bu varyantların uluslararası seyahat yoluyla Birleşik Krallık'a toplu olarak gelmesi, buradaki mevcut kısıtlamaların daha da hafifletilmesi için belki de en büyük risktir, bu nedenle, kaydedilen ilerlemeyi riske atmaya hazır olup olmadığımıza dair hükümet sağlam bir karar verilmelidir. Farklı sektörlerin bu konuda çok farklı bakış açılarına sahip olacağı kesin.

► İnsanlar tamamen aşılandıktan sonra Covid-19 olabilir mi?
G.W.: Aşıların hastalığın olası şiddetli formlarına karşı iyi koruma sağladığı biliniyor. Elbette ki bazı küçük istisnalar yaşanabiliyor, bazen virüse karşı tam koruma sağlanamayabiliniyor.

A.P: Aşı denemeleri, aşıların virüsü önleme yeterliliğini ölçtü. Veriler, aşıların ölüme ve ağır hastalığa karşı korumada çok etkili olduğunu, hafif hastalığa karşı daha az etkili olduğunu göstermektedir. Bu nedenle, bazı insanlar aşılamadan sonra bile hala Covid-19 olabilir. Bir önceki sorunuzda bahsettiğim gibi, bazı varyantlara karşı aşıların korunma seviyesi muhtemelen daha düşük ancak ciddi hastalıklara ve ölümlere karşı korumanın hala yüksek olduğu düşünülmektedir. Aşıların bulaşmayı engelleyip engellemediğine dair net verilere sahip değiliz. Şu anda aşıların bulaşmayı azalttığı, ancak tamamen bitirmediği düşünülüyor.

YENİ AŞILAR GEREKEBİLİR

► Ne sıklıkla aşı olmamız gerekecek? Her yıl bir koronavirüs aşısına ihtiyacımız olacak mı?
G.W.: Bunun cevabı henüz bilinmiyor. İlk olarak şu aşamada korumanın ne kadar uzun ömürlü olduğu sorusu değerlendirilmektedir. Mevcut bağışıklıktan kurtulan virüsteki genetik değişiklikler nedeniyle aşının modifiye edilmesi gerekecek gibi görünüyor. İnfluenza aşısı her yıl yeniden değerlendirilir ve gerektiğinde büyük tehdit olarak algılananlarla mücadele etmek için değiştirilir. SARS-CoV-2'de dünya çapında dolaşımda olan varyasyonları izleme ihtiyacı, "endişe verici varyantları" tanımlamak için son derece önemlidir. Kondisyonu artan bazı varyantlar daha hızlı yayılabilir. Diğer varyantlar, daha önce SARS-CoV-1 ile aşılanarak enfekte olmuş kişilerdeki bağışıklık tepkisinden kaçınmak için yeterince değişmiş olabilir. B.1.1.7 varyantının daha etkili bir şekilde yayıldığı düşünülmektedir ama mevcut aşılar buna karşı zaten etkilidir.

A.P.: Enfekte olunarak ortaya çıkan veya aşılama ile elde edilen bağışıklığın ne kadar süreceğini henüz bilmiyoruz. Bu nedenle, takviye aşılarının gerekip gerekmediği veya ne sıklıkla gerekli olacağı net değil. Bu yöndeki diğer faktör elbette varyantlardır, zamanla virüsün yeni aşı formülasyonlarına ihtiyaç duyulacak kadar gelişmesi mümkündür. Bekleyip görmemiz gerekecek. Güçlendiricilere ve aşıların yeni formülasyonlarına olan ihtiyacı planlamak akıllıca olacaktır, böylece gerekli olduklarında hazır olacaklardır.