Talana ve ranta açık projeler denetimden uzak: Bir yılda bir olumsuz karar

GÖKAY BAŞCAN

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporlarına dair derlediği veriler, projelere bilimsellikten ve denetimden uzak bir şekilde rapor hazırlandığını gözler önüne serdi. 1993-2019 yılları arasını kapsayan verilerde 63 bin 112 kez ‘ÇED gerekli değildir’, 5 bin 728 kez ‘ÇED olumlu’, bin 76 kez ‘ÇED gereklidir’, 54 kez ise ‘ÇED olumsuz’ raporu verildiği belirtildi. Geçen yıla kıyasla son bir yılda ‘ÇED gerekli değildir’ kararı 2 bin 418 artarken, sadece 1 projede ‘ÇED olumsuz’ kararı verildi.

Petrol ve madencilikte ÇED’e gerek duyulmuyor

5 bin 728 ‘ÇED olumlu’ kararı verilen sektörlerin içinde aslan payını yüzde 28 ile petrol ve madencilik aldı. Ayrıca verilere göre petrol ve madencilik projelerinin yüzde 49’una ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı verilmiş.

‘ÇED olumlu’ kararlarının sektörlere göre dağılımı ise şöyle oldu:

>>Petrol- Maden: Yüzde 28
>>Enerji: Yüzde 23
>>Tarım- Gıda: Yüzde 14
>>Atık-Kimya: Yüzde 13
>>Sanayi: Yüzde 11
>>Ulaşım-Kıyı: Yüzde 7
>>Turizm-Konut: Yüzde 5

‘ÇED gerekli değildir’ kararlarının sektörlere göre yansıması da şöyle:

>>Petrol-Maden: Yüzde 49
>>Tarım- Gıda: Yüzde 14
>>Sanayi: Yüzde 13
>>Atık- Kimya: Yüzde 9
>>Turizm-Konut: Yüzde 7
>>Enerji: Yüzde 6
>>Ulaşım-Kıyı: Yüzde 2

ÇED yönetmeliği 12 yılda 27 kez değiştirildi

Konuya ilişkin BirGün’e konuşan Avukat Halis Yıldırım “Bu veriler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın hiçbir araştırma yapmadan ‘gelene geç’ dediğinin birebir kanıtı. Bu veriler başka bir önemli konuya daha işaret ediyor. Aslında bir sürü ÇED olumlu kararına aldığımız birçok iptal kararı var. Bu iptal kararları bakanlığın düzgün bir inceleme yapmadan karar verdiğini gösteriyor bizlere. Valiliklerin verdiği ‘ÇED gerekli değildir’ kararları da mahkemelerde bozulabiliyor. Yine valiliklerin de tıpkı, bakanlık gibi inceleme yapmadan bu kararları verdiğini görüyoruz. Kamunun korunmasını sağlamak zorunda olan bakanlık, şirketler lehine kararlar veriyor. Bu bunun göstergesidir. 2008’den bu yana 12 yıl içerisinde ÇED yönetmeliği 27 kez değiştirildi. Yönetmeliği değiştirerek şirketlerin daha kolay sonuca gitmesi sağlanıyor.

ÇED Nedir?

ÇED, gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar bütünüdür.