Tarihi Elektrik Fabrikası'nda bitmeyen devir-teslim

NAMIK ALKAN

İzmir Büyükşehir Belediyesi adına Grand Plaza A.Ş'nin kazandığı, İzmir’in Konak İlçesi Umurbey Mahallesi’nde bulunan Tarihi Elektrik Fabrikası ihalesinin, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB) tarafından onaylanmadığının açıklanması İzmir'de tedirginlik yarattı. İzmir Büyükşehir Belediyesi'nin ret kararına itiraz ettiği bildirildi. Şimdi gözler ÖİB'nın ret kararına itiraz başvurusu hakkında alacağı karara çevrildi.

Tarihi Elektrik Fabrikası için geçtiğimiz Nisan ayında Hazine ve Maliye Bakanlığı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından çıkılan ihaleyi, İzmir Büyükşehir Belediyesi 35 milyon TL bedelle kazanmıştı. CHP İzmir Milletvekili Av. Sevda Erdan Kılıç, İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne Özelleştirme İdaresi Başkanlığından ihale ile ilgili ret yazısı geldiğini açıkladı. Av. Kılıç, gelen ret yazısında, “Özelleştirmeye sadece özel şirketler katılabilir. Kamu şirketleri katılamaz. Bu yüzden de teklifiniz uygun bulunmamıştır” denildiğini bildirdi.

CHP İzmir Milletvekili Av. Sevda Erdan Kılıç, ret kararı üzerine İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin de “ihaleye Grand Plaza şirketi ile girildiği, bu şirketin yüzde 50’sinin Büyükşehir Belediyesi’nin diğer bölümünün ise belediyeye bağlı diğer şirketlere ait olduğu, bu yüzden de ortada hukuki bir problem bulunmadığı” gerekçesiyle karara itiraz ettiğini belirtti.

TARAFLAR 35 MİLYON TL BEDELLE ANLAŞMIŞTI

Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş’nin (ADÜAŞ) mülkiyetindeki fabrika ve arazisinin satışına yönelik, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından 16 Nisan'da Ankara’da gerçekleşen satış ihalesine, İzmir Büyükşehir Belediyesi adına Grand Plaza A.Ş katıldı. İzmir Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Dr. Buğra Gökçe ve Grand Plaza A.Ş Genel Müdürü Hasan İkat Büyükşehir adına ihalede yer aldı. Sadece İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin katıldığı ihale 15 dakikada sonuçlanırken, taraflar 35 milyon TL. bedelle anlaştı. İhale komisyonun değerlendirmesinin ardından Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi arasında satış sözleşmesi yapılacağı kaydedildi.

SATIŞ ONAYI BİR TÜRLÜ GELMEDİ

Ancak geçen süre içinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığı ile İzmir Büyükşehir Belediyesi arasında satış sözleşmesi bir türlü imzalanamadı. Bugün ‘Korunması Gerekli Kültür Varlığı’ niteliğinde olan ve içi boşaltılarak yıkılmaya terk edilen Tarihi Elektrik Fabrikası'nın belediyeye devri de geciktikçe gecikti. Bu süre zarfında Tarihi Elektrik Fabrikası’nı İzmir’e kazandırmak için harekete geçen İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer ise, fabrikanın belediyeye verilmesi için AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın onayını beklediklerini söyledi.

Beklenen onayın gelmemesi üzerine CHP İzmir Milletvekili Murat Bakan da, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay’ın yanıtlaması istemiyle TBMM'ne soru önergesi verdi. Bakan soru önergesinde,“Ülkemizin kalkınma çabaları içinde önemli bir yere sahip, İzmir’in tarihi ve kent hafızasının yapı taşlarından biri niteliğinde olan Elektrik Fabrikası’nın, kente kazandırılması için yerel yönetimimiz hazır… Ancak 35 milyon TL bedel ödeyip satın alınan Tarihi Elektrik Fabrikası’nın, İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne verilmesi için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan beklenen onay gelmiyor. Cumhurbaşkanlığı’na soruyoruz; İzmir’e ve İzmirlilere kazandırılmayı bekleyen Tarihi Elektrik Fabrikası’nın İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne verilmesi için Cumhurbaşkanı’ndan beklenen onay ne zaman gelecektir?” diye sordu.

İzmir Büyükşehir Belediyesi ile Özelleştirme İdaresi Başkanlığı arasında, ihalenin yapıldığı 16 Nisan'dan bu yana satış sözleşmesi imzalanması beklenirken, ihale teklifin onaylanmaması İzmir'de tedirginlik yarattı.

ELEKTRİK FABRİKASI’NIN TARİHİ

Elektrik Mühendisleri Odası İzmir Şubesi'nden edinilen bilgiye göre, “Elektrik Fabrikası’nın temeli, Osmanlı döneminde, 1913 yılında imzalanan ‘yabancı ortaklığa imtiyaz veren sözleşmeye dayanılarak’ 1926 yılında Belçikalı Traction-Elektricite şirketi tarafından atılmıştır. Santralın 18 Ekim 1928‘de devreye girmesiyle birlikte kentte yaşam değişmeye başlamış, sokak aydınlatmasında hava gazından elektriğe geçilmiş, ilerleyen yıllarda ise atlı tramvaylar yerine troleybüsler devreye girmiştir. Resmi Gazete’de 27 Temmuz 1943 tarihinde yayımlanan ‘İzmir Tramvay ve Elektrik Türk Anonim Şirketi İmtiyazı ile Tesisatının Satın Alınmasına Dair Mukavelenin Tasdiki ve Bu Müessesenin İşletilmesi Hakkında Kanun’ kapsamında satın alınarak, kamulaştırılmıştır. Kurulu gücü 5 MW olan Elektrik Fabrikası’nın yabancı özel sektör tarafından işletildiği uzun yıllar boyunca kapasite artışına gidilmemiştir. Kurulu güç, kamulaştırmanın ardından Elektrik Su Havagazı Otobüs ve Troleybüs Genel Müdürlüğü’nün (ESHOT) işletilmesine geçildikten sonra 1949, 1952, 1954, 1955 yılında devreye alınan ek ünitelerle 40 MW’a ulaşmıştır. 1960’lı yıllara gelindiğinde ise İzmir`in elektrik ihtiyacını yüzde 30‘unu karşılıyordu. ESHOT’tan sonra Etibank’ın işlettiği santral, Türkiye Elektik Kurumu’nun (TEK) kurulmasından sonra ise TEK’e devredilmiştir. Fabrika, ülke gündemine yeniden sokulan özelleştirme çalışmaları kapsamında TEK’in parçalanmasının ardından son olarak Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş bünyesinde kalmış ve üretimin durdurulmasının ardından, teknoloji tarihi açısından önemli ekipmanlar ve cihazlar hurdaya ayrılarak, yok edilmiştir”