Tarihte bu hafta

EMRE POYRAZ

10 KASIM 1938 - MUSTAFA KEMAL ATATÜRK EBEDİYETE UĞURLANDI

Mustafa Kemal Atatürk’un hayatını özetlemek güçtür lakin onun kaleminden ve dilinden çıkan bir iki kelime bu özete yardımcı olacaktır; “Yurttaşlarım! Az zamanda büyük işler yaptık!” İşte bu kelimeler onun kısa hayatının özetiydi. Uçurum kenarından aldığı yıkık bir milleti yeniden yaratıp bir cumhuriyet kurdu. Üstelik dünyaya kafa tutarak.

Çok sevdiği İstanbul’a son gelişi 27 Mayıs 1938’di. Lakin bu ziyareti sırasında hastalığı daha da şiddetlendi. Çalışmalarını ilk etapta Savanora yatında sürdüren Atatürk, 24 Temmuz’da Dolmabahçe Sarayı’na getirilmişti. Hastalığı her geçen gün daha da ilerleyen Mustafa Kemal Atatürk, 5 Eylül günü vasiyetini yazdı ve artık yoğun bir tedavi sürecindeydi. 16 Ekim günü ağır bir komaya girdi ve bu komadan ancak 19 Ekim’de çıkabilmişti. Mustafa Kemal Atatürk’ün son ana kadar yanında olan isimlerden Kılıç Ali, Ata’nın girdiği son iki komadan bahsederken, “Herkesin hayranlığını kazanan o güzel mavi gözler artık eski parlaklığını kaybetmiş, solgunlaşmıştı. Hiçbirimizle konuşmuyordu. Sadece: ‘Aman dil, dil efendim‘ diye bir şeyler söylüyordu. Bu sözlerin ne anlama geldiğini çözmek için bütün zekamızı kullanıyor, geçmiş olayları düşünüyor ve aralarında bir ilişki kurmaya çalışıyorduk.” diye aktarır.

Mustafa Kemal Atatürk bu komadan çıktıktan sonra yoğun tedavisine devam edildi. Girdiği son koma ise 8 Kasım 1938 günüydü. Son komadaki anlarınıysa yine yaşamının son anına kadar yanında olan ve o dönem Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri olan Ali Rıza Soyak aktarır:

“Saat Kaç?”
Cevap verdim:
7.00 Efendim
Aynı suali bir, iki defa tekrar etti, aynı cevabı verdim. Biraz sükûnet bulunca yatağa yatırdık; başucuna sokuldum:
Biraz rahat ettiniz değil mi efendim? Diye sordum.
“Evet” dedi. Arkamdan neşet Ömer İrdelp yanaşıp rica etti:
“Dilinizi Çıkarır mısınız efendim?”
Dilini ancak yarısına kadar çıkardı; Dr. İrdelp tekrar seslendi:
“Lütfen biraz daha uzatınız!”
Nafile!.. Artık söylenilenleri anlamıyordu…”

Mustafa Kemal Atatürk 10 Kasım 1938 günü saat 09.05’de aramızdan ayrılmıştı. O, her daim İstanbul’u dünyanın göz bebeği olarak nitelese de vasiyeti, yoktan var ettiği, vatanın kalbindeki Ankara’ya gömülmekti. 19 Kasım 1938 günü, top arabasına konulan naaşı, Dolmabahçe’den Sarayburnu’na kadar götürüldü. O sırada meydanları ve caddeleri dolduran halk Atatürk’e veda etmişti. Ardından naaşı, Anıtkabir inşaatı bitene kadar Ankara Etnografya müzesine defnedildi.

9 KASIM 1799-NAPOLYON DİKTATÖR OLDU

Napolyon Bonapart, Mısır seferi esnasında Fransa’daki siyasal krizlerden ötürü, Mısır’da 3000 asker bırakarak Paris’e geçti. 1799 yılının Kasım ayında tertip edilen askeri darbeye katılan Napolyon, Direktuvarlık yönetimine son verdi ve Paris’te iktidarı eline geçirdi. Ardından aldığı Birinci Konsül unvanıyla 10 yıl boyunca iktidarda kalma hakkını elde etti ve Cumhuriyet rejimi altında diktatörlük rejimini inşa etti.

9 KASIM 1989- BERLİN DUVARI YIKILDI

İkinci Dünya Savaşı’nın ardından Almanya üzerinde gelen Batılı güçler ile Sovyetler Birliği’nin karşı karşıya gelmesiyle, Almanya’yı doğu ve batı olarak ikiye bölen bir duvar inşa edilmişti. Duvar 9 Kasım 1989 yılında Doğu Almanya’nın isteyen yurttaşların batıya gidebileceğine müsaade etmesiyle birlikte yıkıldı.

BU HAFTANIN KİTAP ÖNERİSİ

Akdeniz / Tarih, Mekan, İnsanlar ve Miras
Fernand Braudel
Çevirmen: Aykut Derman, Necati Erkurt
Yayına Hazırlayan: Haldun Bayrı
Metis Yayınları, 2014