Tarihte bu hafta: Trabzon Rum İmparatorluğu’nun çöküşü

Emre Poyraz

Başkent Konstantinopolis’in Latinler tarafından işgalinin ardından Doğu Roma’yı uzun süre yönetmiş olan Komnenos Hanedanı’nın iki varisi vardı; Aleksios ve David. Gürcü Kraliçesi Tamara’nın da desteğiyle, Aleksios ve David Konstantinopolis’ten kaçmış ve Tamara’ya sığınmıştır. Tamara, hem kendi politik çıkarları için hem de kendisine tehdit olacak güçleri art bölgesinden uzak tutmak amacıyla Komnenosların bugün Türkiye’nin Doğu Karadeniz sahillerinde kalan bölgeye hâkim olmalarını desteklemiştir.

İmparatorluk, birden çok isimle anılmaktadır. Hem kurucu hanedanı olan Komnenoslar nedeniyle, Komnenos İmparatorluğu hem de bölgenin stratejik anlamda en kritik noktasında bulunan Trabzon kentinden dolayı, Trabzon İmparatorluğu olarak anılmaktadır. Komnenos Hanedanı, başlangıçta Latin işgali altındaki Konstantinopolis’i geri almayı kendilerine gaye edinmişlerdi ancak hem Batı’da bulunan siyasi ve askeri rakipleri Laskarisler hem de zaman içerisinde Anadolu’ya giren ya da Anadolu’da bulunan Türklerle çekişmelerinden dolayı bu emellerine ulaşamamışlar ve sadece Orta Karadeniz sahillerine kadar topraklarını genişletebilmişlerdir. O zamana değin başkenti kaybeden tek hanedan olmalarına rağmen bölgede yaşayan insanlar için Türkmen tehdidine karşı bir seçenek oluşturmuş Komnenoslar, 257 sene boyunca İmparatorluğu yönetmiş ve Doğu Roma’nın mirasını Karadeniz sahillerinde sürdürmüşlerdir.

Bilimde, sanatta ve askeri alanda yükselme dönemi yaşasalar da özellikle Moğolların ve Timur’un seferleri sonucu Gürcü Krallığı’nın güç kaybetmesi ve ardından Osmanlı’nın Anadolu’da güçlenmesi İmparatorluğu çöküşe götüren etkenler olmuştur.

Bu sürecin devamında Anadolu’da ve çevresinde kendini tehdit edecek bir oluşum istemeyen Osmanlı İmparatorluğu, II. Mehmed döneminde Karadeniz çevresinde bir takım seferlere başlamıştır. Trabzon İmparatorluğu, Eskiçağ Roma’sının, Ortaçağ’daki mirasçısı Doğu Roma’nın ya da popüler ismiyle Bizans’ın mirasını 257 sene boyunca Doğu Karadeniz sahillerinde sürdürmüştür. Ayrıca, Ortodoks dünyası adına bölgede Sümela Manastırı, Zilkale ve Trabzon’daki Ayasofya gibi senede binlerce ziyaretçi ağırlayan eserler bırakan Trabzon İmparatorluğu, 15 Ağustos 1461 günü, II. Mehmed’in bir aylık kuşatması sonucunda, 1453’te Konstantinopolis’in âkibetine uğrayarak tarih sahnesinden çekilmiştir.