Teklifler masada
Rusya’nın Ukrayna krizi sonrası ABD ve NATO’ya önerdiği güvenlik anlaşmasıyla ilgili görüşmeler başladı, taraflar dün Cenevre’de bir araya geldi. NATO-Rusya zirvesi ise 2,5 yıl sonra ilk kez yarın Brüksel’de yapılacak.
DIŞ HABERLER SERVİSİ
ABD ve Rusya arasında 2021’in son günlerinde artan Ukrayna gerilimi dün başlayan kapsamlı görüşmede masaya yatırıldı. Rusya’yı Ukrayna sınırına askeri yığınak yaparak işgal girişiminde bulunmakla suçlayan ABD ve NATO, Moskova’nın güvenlik anlaşması teklifi üzerine yürüttüğü diplomatik temaslarına hafta boyunca devam edecek.
Görüşmeler, Rusya cephesi için NATO’nun doğuya doğru genişlemesini durdurmak ve Ukrayna’nın birliğe dahil olmasını engellemek amacı taşırken ABD için Rusya’nın bölgesel ağırlığını azaltma girişimi anlamı içeriyor. Ancak her iki taraftan da yapılan açıklamalarda, görüşmelerin "kırmızı çizgileri" olan iki ülkeyi de tatmin edecek şekilde sonuçlanmasının zor olacağı belirtiliyor. Rusya ile ABD ve NATO’nun temaslarının yanı sıra Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) üyesi ülkeler de bu hafta bir araya gelerek Ukrayna ve Avrupa’nın güvenliği konularını ele alacak. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba da dün Brüksel’de görüşerek bölgedeki son gelişmeleri değerlendirdi.
CENEVRE ZİRVESİNDE TANSİYON YÜKSELDİ
Ancak söz konusu diplomatik buluşmaların kritik ayağı dün İsviçre’nin Cenevre kentinde gerçekleşti. ABD’nin Birleşmiş Milletler (BM) Cenevre Ofisi’nde Türkiye saati ile 10.55’te başlayan görüşmeye, ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman ile Rus mevkidaşı Sergey Ryabkov katıldı. İki ülkeden üst düzey diplomatların da katıldığı Stratejik İstikrar Diyaloğu (SSD) adı verilen olağanüstü toplantıda, Ukrayna krizi, NATO’nun doğuya doğru genişlemesi, nükleer silahların kontrolü ve siber suçlar gibi konular ele alındı. Görüşmelerin ardından her iki tarafın da resmi açıklama yapması beklenirken ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price ise görüşmelerde, ABD’nin "uluslararası egemenlik ilkeleri" konusunda taviz vermediğini söyledi.
Price, açıklamasında "ABD, SSD toplantısında Rusya ile bazı ikili meseleleri tartışsa da Avrupalı müttefiklerimiz ve ortaklarımız olmadan Avrupa’nın güvenliği konusunda net bir karar alınmayacak" mesajı verdi. Görüşmedeki bazı konuların 12 Ocak’ta Brüksel’deki NATO-Rusya Konseyi ve 13 Ocak’ta Viyana’da yapılacak AGİT Daimi Konseyi toplantısına bırakıldığını ifade etti. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Ryabkov ise görüşmeye ilişkin "iyimser" olmadıklarını ve "ABD’nin baskısı altında herhangi bir taviz vermeyeceklerini" belirtti.
ABD GÖRÜŞMEYE TEHDİTLERLE GİTTİ
Cenevre’de yapılan görüşmeyle ilgili olumsuz mesajlar verilmesinde ABD’nin masaya Rusya’yı tehdit ederek oturmasının da etkili olduğu görüşü hâkim. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, görüşmeye saatler kala CNN kanalına verdiği demeçte, "Ukrayna’nın kafasına tabanca tutularak yapılan görüşmeden bir sonucun çıkması çok zor" ifadelerini kullanmıştı. Blinken, "Rusya’nın başlıca talepleri olan Doğu Avrupa’ya yerleştirilen uzun menzilli silahlarının çekilmesi ve NATO’nun Doğu’ya açılmasının durdurulması konusunda bir güvence vermelerinin söz konusu olmadığını" ifade etmişti. Kremlin’den ise görüşme öncesinde ABD’nin tehditlerine karşı Ukrayna ve Gürcistan’ın NATO’ya üye yapılmayacağına dair bir teminatın verilmesi çağrısı yapılmıştı.
NATO VE RUSYA 2,5 YIL SONRA İLK KEZ MASADA
Cenevre görüşmesine ilişkin verilen mesajlar aynı zamanda 2,5 yıl sonra ilk kez yapılacak NATO-Rusya Konseyi toplantısının seyrini belirlemesi bakımından da önemli görülüyor. Brüksel’de NATO Genel Sekreteri Stoltenberg başkanlığında yarın yapılacak toplantıda, NATO müttefiklerinin daimi temsilcileri Kırım’ın ilhakından bu yana ilk kez Rus Dışişleri heyetiyle bir araya gelecek. Aynı tarihte Brüksel’de NATO Genelkurmay Başkanları Zirvesi’nin yapılması kararlaştırılırken söz konusu toplantıya Ukrayna ve Gürcistan’ın genelkurmay başkanları da katılacak. 13 Ocak’ta ise Rusya, Ukrayna, ABD ve Avrupa ülkelerinden temsilcilerin yer aldığı Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) toplantısı yapılacak.
TOPLANTI ÖNCESİ GÖRÜŞME TRAFİĞİ
NATO’nun ise Batı’nın Rusya’yla önümüzdeki dönem ilişkilerinin seyrini belirleyecek söz konusu kritik toplantılar öncesi geçen hafta yaptığı bir dizi görüşme gündem olmuştu. Geçen hafta toplanan NATO Dışişleri Bakanları toplantısında Rusya’nın Ukrayna sınırına 100 bin askeri yığmasının “reel olarak bir savaş durumu” oluşturduğu dile getirilmiş ve Cenevre’deki görüşmelerin sonucuna bağlı olarak harekete geçileceği ifade edilmişti. Ayrıca NATO ile Baltık ülkeleri Finlandiya ve İsveç arasında geçen hafta yapılan görüşmeler de dikkat çekmişti. NATO Genel Sekreteri Stoltenberg ile Finlandiya Cumhurbaşkanı Sauli Niniistö ve İsveç Başbakanı Magdalena Andersson arasında yapılan görüşmelerde "Rusya tehdidi" gündeme gelmişti.
Söz konusu görüşmeleri yakından takip eden Moskova ise "egemenlik hakları"nı gerekçe göstererek ABD ve NATO’yla bir güvenlik anlaşması sağlama hedefini koruyor. Rusya Savunma Bakanlığı, 15 Aralık’ta ABD ve NATO’ya ilettiği güvenlik garantileri konulu anlaşma teklifinde, NATO’nun doğuya doğru genişlemesinden ve eski Sovyetler Birliği ülkelerinin NATO’ya alınmasından vazgeçilmesini istemişti. Ayrıca, ABD’nin eski Sovyetler Birliği ülkelerinde ve NATO üyesi olmayan ülkelerde askeri üs kurmaması, nükleer silahların her ülkenin kendi ulusal toprakları dışında konuşlandırılmamasına yönelik maddelere de yer verilmişti. Cenevre’de dün başlayan görüşmede, bu anlaşma teklifi tartışılırken önümüzdeki günlerde NATO ve Avrupalı yetkililerle yapılacak toplantılarda da Moskova’nın aynı taleplerle masaya oturması bekleniyor.