Ters Lale Der ki: Benim boynum neden eğri?

BİRGÜN PAZAR 29.01.2023 07:00

Gül Çetin

Başında kırmızı bir örtü Anadolu gelinleri gibi

Anadolu topraklarının acılarını sırtlanmış

Boynu bükük bir çiçek ağlıyor sanki

Kırmızı, turuncu, sarıgöz kamaştırır renkleri

Selimiye Cami’sinde saklı gizemli hikâyesi

Geçmişten günümüze birçok din ve kültürde

Özel bir çiçek o efsanelerde bile

Âşık Veysel onu söylemiş türküsünde

Van Gogh onu çizmiş tuvaline

Mimar Sinan onu kazımış mermere

Hepsi buluşur tek bir histe

Hüznün sembolü ters laleler

Sormayın artık ona neden boynu eğri diye

İyi pazarlar, bol çiçekli haftalar...

BİLİMSEL ADI:

Ters lale (fritillaria imperialis) soğuk iklimlerde bulunan bir bitki türü. Çok soğuk havalarda yaprakları donabilir. Ancak bu yapraklar güneşi görmesiyle birlikte yeniden gelişmeye ve büyümeye devam ederler. Yabani formları turuncu veya kırmızı renklerdedir.

Anavatanı:

Türkiye'de doğal bir şekilde Tunceli, Afşin, Şırnak, Erzurum, Adıyaman ve Hakkâri'de, dünya genelinde Asya ülkelerinde, Anadolu'dan sonra doğuya doğru İran, Afganistan, Pakistan ve Himalayalar'da yetişir.

MİTOLOJİK HİKÂYESİ:

Birçok din ve kültür için hüznün sembolü kabul edilmiş, efsanelere konu olmuş olan ters laleler; Hristiyan rivayetlerine göre; Hz. İsa’nın çarmıha gerilişine şahit olan Hz. Meryem’in gözyaşlarının düştüğü yerde, Müslüman söylencelerine göre; Hz. Hasan ve Hüseyin’in Kerbela’da katledilişlerinin olduğu yerde yetişir. Başka bir efsaneye göre de Ferhat’la Şirin’in birbirlerine kavuşamaması nedeniyle ters lalenin boynu bükük, rengi kırmızıdır.

Anadolu’da ters laleye ağlayan gelin de derler. Evlenecek olan genç kızlar baba evinden çıkarken başları öne eğik şekilde kırmızı örtü ile çıkarlar. Her evin kızı biricik çiçeği gibidir. Evden ayrılışlarındaki görüntüleri ağlayan gelin çiçeğine benzetilir.

biliyor muydunuz?

Hakkâri’de her sene ters lale festivali düzenlendiğini biliyor muydunuz?

Sanatta ters lale

Ünlü ressam Vincent van Gogh’un 1887 yılında 73.5 cm x 60.5 cm ölçülerindeki yaptığı “Bakır Vazodaki Ters Laleler” (Imperial Fritillaries in a Copper Vase) isimli yağlı boya eseri şu anda Paris’teki Musee d’Orsay’da bulunuyor.

Vincent van Gogh’un tablosunda Anadolu’muzun ters laleleriyle karşılaşmak hayli ilginç değil mi? Hollanda’daki lale türlerinin pek çoğunun Osmanlı döneminde Lale Devri zamanında Anadolu’dan gitmiş olduğu biliyoruz ama ters lale türü de onlardan biri miydi dersiniz?

Arasında ters lale çiçeği kurumuş bir kitap:

Selimiye Camii arsası içinde bir lale bahçesi varmış ve bahçe sahibi arsayı vermek istememiş. Adamı razı edene kadar epey zorluk çekilmiş. En nihayetinde vermeye razı olmuş, ancak camide bahçenin anısına bir lale motifi olmasını istemiş. Mimar Sinan da bu istek üzerine küçük bir lale motifi kullanmış, ancak bahçe sahibinin çıkardığı zorluğu simgelemesi açısından da laleyi ters yapmış.

Yavuz Bahadıroğlu, Mimar Sinan

Arasında ters lale çiçeği kurumuş bir şiir:

Beyaz tülbentlerinde siyah zamanlar

Kadınlar çaresizliğin cenazesini kaldırıyor.

Ölüler son nefesleriyle karları tutuşturarak Üniformalı bir sabaha çıkıyor dağlardan soğuk.

Ben sana geliyorum, ters lale, yedi göller, zeytin acısı

Her sözünle o çocuklar yeniden doğuyor ağzından

Şükrü Erbaş, Bütün Şiirleri 4

Şarkılarda ters lale:

Ozanımız Âşık Veysel “Çiğdem Der ki Ben Elayım”

türküsünde farklı çiçekleri insan gibi konuşturur.

Bunlardan bir tanesi de ters laledir.