Ters Lale Der ki: Benim boynum neden eğri?
Gül Çetin
Başında kırmızı bir örtü Anadolu gelinleri gibi
Anadolu topraklarının acılarını sırtlanmış
Boynu bükük bir çiçek ağlıyor sanki
Kırmızı, turuncu, sarıgöz kamaştırır renkleri
Selimiye Cami’sinde saklı gizemli hikâyesi
Geçmişten günümüze birçok din ve kültürde
Özel bir çiçek o efsanelerde bile
Âşık Veysel onu söylemiş türküsünde
Van Gogh onu çizmiş tuvaline
Mimar Sinan onu kazımış mermere
Hepsi buluşur tek bir histe
Hüznün sembolü ters laleler
Sormayın artık ona neden boynu eğri diye
İyi pazarlar, bol çiçekli haftalar...
BİLİMSEL ADI:
Ters lale (fritillaria imperialis) soğuk iklimlerde bulunan bir bitki türü. Çok soğuk havalarda yaprakları donabilir. Ancak bu yapraklar güneşi görmesiyle birlikte yeniden gelişmeye ve büyümeye devam ederler. Yabani formları turuncu veya kırmızı renklerdedir.
Anavatanı:
Türkiye'de doğal bir şekilde Tunceli, Afşin, Şırnak, Erzurum, Adıyaman ve Hakkâri'de, dünya genelinde Asya ülkelerinde, Anadolu'dan sonra doğuya doğru İran, Afganistan, Pakistan ve Himalayalar'da yetişir.
MİTOLOJİK HİKÂYESİ:
Birçok din ve kültür için hüznün sembolü kabul edilmiş, efsanelere konu olmuş olan ters laleler; Hristiyan rivayetlerine göre; Hz. İsa’nın çarmıha gerilişine şahit olan Hz. Meryem’in gözyaşlarının düştüğü yerde, Müslüman söylencelerine göre; Hz. Hasan ve Hüseyin’in Kerbela’da katledilişlerinin olduğu yerde yetişir. Başka bir efsaneye göre de Ferhat’la Şirin’in birbirlerine kavuşamaması nedeniyle ters lalenin boynu bükük, rengi kırmızıdır.
Anadolu’da ters laleye ağlayan gelin de derler. Evlenecek olan genç kızlar baba evinden çıkarken başları öne eğik şekilde kırmızı örtü ile çıkarlar. Her evin kızı biricik çiçeği gibidir. Evden ayrılışlarındaki görüntüleri ağlayan gelin çiçeğine benzetilir.
biliyor muydunuz?
Hakkâri’de her sene ters lale festivali düzenlendiğini biliyor muydunuz?
Sanatta ters lale
Ünlü ressam Vincent van Gogh’un 1887 yılında 73.5 cm x 60.5 cm ölçülerindeki yaptığı “Bakır Vazodaki Ters Laleler” (Imperial Fritillaries in a Copper Vase) isimli yağlı boya eseri şu anda Paris’teki Musee d’Orsay’da bulunuyor.
Vincent van Gogh’un tablosunda Anadolu’muzun ters laleleriyle karşılaşmak hayli ilginç değil mi? Hollanda’daki lale türlerinin pek çoğunun Osmanlı döneminde Lale Devri zamanında Anadolu’dan gitmiş olduğu biliyoruz ama ters lale türü de onlardan biri miydi dersiniz?
Arasında ters lale çiçeği kurumuş bir kitap:
Selimiye Camii arsası içinde bir lale bahçesi varmış ve bahçe sahibi arsayı vermek istememiş. Adamı razı edene kadar epey zorluk çekilmiş. En nihayetinde vermeye razı olmuş, ancak camide bahçenin anısına bir lale motifi olmasını istemiş. Mimar Sinan da bu istek üzerine küçük bir lale motifi kullanmış, ancak bahçe sahibinin çıkardığı zorluğu simgelemesi açısından da laleyi ters yapmış.
Yavuz Bahadıroğlu, Mimar Sinan
Arasında ters lale çiçeği kurumuş bir şiir:
Beyaz tülbentlerinde siyah zamanlar
Kadınlar çaresizliğin cenazesini kaldırıyor.
Ölüler son nefesleriyle karları tutuşturarak Üniformalı bir sabaha çıkıyor dağlardan soğuk.
Ben sana geliyorum, ters lale, yedi göller, zeytin acısı
Her sözünle o çocuklar yeniden doğuyor ağzından
Şükrü Erbaş, Bütün Şiirleri 4
Şarkılarda ters lale:
Ozanımız Âşık Veysel “Çiğdem Der ki Ben Elayım”
türküsünde farklı çiçekleri insan gibi konuşturur.
Bunlardan bir tanesi de ters laledir.
Bugün bu türküyü büyük ozanın sesinden dinlemenin
tam zamanıdır.
....
Lale der ki behey Tanrı
Benim boynum neden eğri?
Lale der ki behey Tanrı
Benim boynum neden eğri?
Yârdan ayrı düştüm gayrı
Benden âlâ çiçek var mı çiçek var mı hey
Al baharlı mavi dağlar
Yârim gurbet elde ağlar elde ağlar hey
Yararlanılan Kaynaklar:
Şükrü Erbaş, Bütün Şiirleri 4
Yavuz Bahadıroğlu, Mimar Sinan
https://tr.wikipedia.org/wiki/Fritillaria_imperialis
https://en.wikipedia.org/wiki/Imperial_Fritillaries_in_a_Copper_Vase
Musixmatch
https://van.ktb.gov.tr/TR-88264/ters-lale.html
https://bloomandfresh.com/blog/benzersiz-bir-cicek-ters-lale