Torpil KPSS’den soğuttu

OZAN GÜNDOĞDU

Faizlerin yükselmesiyle beraber piyasada durgunluğun etkileri görülmeye başladı. Kredi talebi yavaşladı, piyasaya pompalanan para azaldı. Bu durumun 2021’e yansıyan en somut sonucu işsizliğin artması olacak. Ancak zaten işsizlik cumhuriyet tarihinin daha önce görmediği sayılara ulaşmış durumda. DİSK-AR verilerine göre geniş işsizlik 10 milyon bandının üzerinde.

TÜİK’e göre ise eylül ayı itibariyle 4 milyon 16 bin kişi son 4 hafta içinde iş aradı ancak bulamadı.

35 yaşın altında milyona yakın mezun işsiz

İşsizliğe ilişkin daha pek çok veri sunabilmek mümkün ancak işsizlik denince özellikle gençler sorunun yükünü daha fazla omuzlayan kesim olarak göze çarpıyor. TÜİK’e göre işsiz sayılan 4 milyon 16 bin kişinin yüzde 30’u 15-24 yaş arasında. Bu yaş grubunda 1 milyon 193 bin kişi iş arıyor ancak bulamıyor. Bir o kadarı da ne eğitimde ne de istihdamda. Bu yaşları üniversite eğitimi görerek geçiren milyonlarca genç ise mezun olduktan sonra işsizlik ordusuna katılıyor. TÜİK’e göre 25-34 yaş arasındaki iş arayıp bulamayan işsiz sayısı 1 milyon 234 bin kişi. Bir başka ifadeyle işsizlerin yüzde 60’ına karşılık gelen 2 milyon 427 bin işsiz 35 yaşın altında. Üstelik bunların 961 bini üniversite mezunu.

KPSS torpil cenderesinden önceki ilk adım

Bu koşullar altında gençlerin iş olanakları da sınırlı. Çoğu güvencesiz, sigortasız ve düşük ücretli işler dururken, kamu kesiminde çalışabilmek milyonlarca genç için en iyi tercih. Tablo buyken Kamu Personeli Seçme Sınavı’na (KPSS) dönük ilginin yıllar içinde artmasını beklemek doğal. Ancak mezun sayıları artmasına rağmen KPSS A Grubu sınavlarına giren kişi sayısı izaha muhtaç biçimde azalıyor.

Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) verilerine göre KPSS A Grubu sınavına giren öğrenci sayısı 2014 yılına kadar artarken, o yıldan bu yana azalıyor. A Grubu adaylar ise iktisat, maliye, kamu yönetimi, işletme, uluslararası ilişkiler gibi bölümlerden mezun kişilerden oluşuyor. KPSS bu isimler için uzman yardımcısı pozisyonunda kamu personeli olmanın ilk adımı. Sınavdan yeterli puan alındıktan sonra kamu kurumlarının sınavlarına ve mülakatlarına girmeye hak kazanılıyor. Yani uzun bir sürecin sadece başlangıcı KPSS ile atılıyor. Ancak kurum sınavları ve mülakat sürecinde yaşanan usulsüzlükler ve artık saklanma gereği dahi duyulmayan torpil mekanizması, özellikle İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri’nden (İİBF) mezun gençleri KPSS’den soğutmuş durumda.

KPSS’ye giren mezun sayısı yüzde 65 azaldı

Sayılar bu gerçeği kanıtlıyor. 2014’te KPSS A Grubuna giren aday sayısı 156 bin 69 iken, 2017’de bu sayı 99 bin 276’ya, 2018’de 79 bin 729’a, 2019’da ise 55 bin 57’ye kadar gerilemiş durumda. Yani 2014 yılında KPSS A Grubuna giren aday sayısı 2019’da yüzde 64,7 oranında azalmış durumda. Peki aynı süreçte üniversite mezunu işsiz sayısı ne kadar arttı?

TÜİK verilerine göre 2014 yılı eylül ayında 35 yaşın altında 655 bin üniversite mezunu işsiz vardı. Bu sayı 2019’a gelindiğinde 991’bine yükseldi. 2020 yılı içinse aynı sayı 961 bin olarak kaydedildi. Başka bir ifadeyle 2014’e kıyasla 2019 ve 2020’de üniversite mezunu işsiz sayısı yaklaşık yüzde 50 oranında artmış durumda. Bu haliyle “Kamu personeli sayısı azaldığı için KPSS’ye giren aday sayısı da azaldı” denebilir. Ancak Starteji ve Bütçe Başkanlığı’nın verileri bu iddiayı da çürütüyor. 2014’ün eylül ayında merkezi yönetim kuruluşlarının kadrolu personel sayısı 2 milyon 662 binken, bu sayı 2019’da 2 milyon 797 bine yükseldi. Yani bu 5 yıl içinde 135 bin kadrolu personel kamuya alındı. Üstelik bu sayıya kamu bankaları, KİT’ler ve yargı organları dahil değil. Üniversite mezunu sayısında da artış olan bu 5 yılda KPSS A Grubu’na dönük ilginin azalması ülkede siyasal iktidarın personel seçimindeki kayırmacılığı gözler önüne seriyor.

***

Torpilin bilançosu

♦ Lisans mezunu sayısı
2014: 399 bin 49
2019: 486 bin 200
Değişim; yüzde 21 artış

♦ 35 yaş altı üniversite mezunu işsiz sayısı
2014: 655 bin
2019: 991 bin
Değişim; yüzde 51,3 artış

♦ Merkezi idarenin personel sayısı
2014: 2 milyon 662 bin
2019: 2 milyon 797 bin
Değişim; yüzde 5,1 artış

♦ KPSS A Grubu sınavına giren kişi sayısı
2014: 156 bin 69
2019: 55 bin 57
Değişim; yüzde 64,7 azalış