‘Trakya’nın bağrından çıkan bir haykırış’
Köy Enstitüleri deyince akla gelen ilk isimlerden birisi olan Başaran’ın eserleri geçtiğimiz aylarda Literatür Yayınları’nda çıkmaya başladı. Başaran’ın torunu Özayten, genç okurların büyükbabasının eserleriyle tanışacak olmasının heyecan verici olduğunu dile getirdi
Kadir İNCESU
2000’de Balıkesir Burhaniye’deki yazlığında Güngör Gençay, Bülent Güldal ve Muzaffer Uyguner ile birlikte ziyaret ettiğimiz Talip Apaydın’ı 2009’un ocak ayında Adana Kitap Fuarı’nda gördüğümde nasıl sevindiğimi anlatamam. Adnan Binyazar ve Turhan Günay ile köy enstitüleri üzerine bir panelde konuşmacıydı. Literatür Yayınları standında yeni baskısı yapılan kitaplarını imzalarken uzun uzun sohbet etme imkânı da bulmuştuk. İşte ilk olarak o gün dikkatimi çekti Literatür Yayınları…
Koronavirüs nedeniyle sıkıntılı günler yaşadığımız şu günlerde, Literatür ailesine Köy Enstitüleri deyince akla gelen ilk isimlerden birisi olan Mehmet Başaran’ın da katıldığını duymak heyecanlandırdı beni.
Başaran’ın torunu Güneş Özayten de düşüncelerini paylaştı bizimle: “Okurla Başaran arasında yeniden köprü olmak, hatta genç okur kitlesinin büyükbabamın kitaplarıyla belki ilk defa tanışacak olması bu işin en önemli noktası. Elbette ki Sabahattin Eyüboğlu’nu, Ferit Oğuz Bayır’ı, Nâzım Hikmet’i, Aşık Veysel’i, Sabahattin Ali’yi ve hayatında rol oynayan ya da eserleriyle tanıştığı nice ismi bir kez daha tanıyacaklar.”
Özayten, büyükbabası Başaran’ın Türk eğitim tarihinde yeri doldurulamayan, Cumhuriyetin en büyük hamlelerinden biri olan Köy Enstitülerinin yetiştirdiği bir köy çocuğu, bir aydın, bir öğretmen olmasının yanı sıra bir sanatçı, doğduğu toprakların, Trakya’nın sesi olduğunu ifade ediyor ve ekliyor: “Bütün bu duyarlılıklarının yanı sıra okur, Başaran’ın dünyasına girdiğinde, ilkin doğup büyüdüğü Trakya toprağının göçler, yıkımlarla dolu çileli geçmişine, annesinin söylediği yanık Rumeli türkülerinin kalbinde bıraktığı tınıya, zorlu okuma uğraşısına tanık olacaktır. Nitekim her köy enstitüsü gibi Kepirtepe Köy Enstitüsü de Trakya köylüsü ve Başaranlar için umut olmuştur. Enstitünün ismi bile, bu çileli toprağın kaderinin bir özetidir adeta. Trakya’nın bağrından çıkan bir haykırıştır.”
‘UNUTTUKLARIMIZI HATIRLAMAK’
Literatür Yayınları Genel Yayın Yönetmeni Kenan Kocatürk ise pandemi günlerinde çalışmalarını mümkün mertebe aksatmadan sürdürmek istediklerini söylüyor. Kocatürk, “Yakın zamanda unutulmaması için enstitülü yazarlarımızın yayınlayacağımız kitaplarının müjdelerini duyuracağız. Köy Enstitülü yazarlarımızı bir görev ve bir vefa borcu olarak tekrar gündeme getirip, kitaplarını yayımlarken ‘Unuttuklarımızı hatırlamak için Fakir Baykurt’la yeniden...’ diyerek yola çıkıp Talip Apaydın, Mahmut Makal’ın yanına Mehmet Başaran’ı da eklemenin mutluluğunu yaşıyoruz” diye konuştu.
***
Mehmet Başaran kimdir?
1926'da Kırklareli'nin Lüleburgaz ilçesindeki Ceylanköy’de doğdu. Köy enstitüsü öğretmenliği, gezici başöğretmenlik, ilkokul öğretmenliği, Türkçe öğretmenliği yaptı. 1950’li ve 1960’lı yıllarda köy edebiyatı hareketinin şiirdeki önde gelen temsilcilerinden birisi. İlk şiiri Köy Enstitüleri Dergisi'nde yer aldı. Toplumcu düşünceyi didaktizme düşmeden şiirlerine sindirmeyi bildi. Şiirlerinde direnme ve umut temalarını iç içe işledi. Aynı temalar gözlem ve deneyimleriyle bütünleşmiş olarak Ahlat Ağacı ve Nisan Haritası'ndan sonra şiir kitaplarına damgasını vurdu. 27 Haziran 2015 tarihinde hayatını kaybeden Başaran'ın cenazesi doğduğu yer olan Ceylanköy’de toprağa verildi.