Trump usulü politika
Bu yazı kaleme alındığında ABD Başkanı Donald Trump İran’la yapılan nükleer konulu anlaşmayı iptal edip etmediğini henüz açıklamamıştı. Siz bu yazıyı okuduğunuzda ya iptal etmiş olacak ya da revize edilmesini talep edecek. Bilindiği üzere bu konuda, Fransa Cumhurbaşkanı Macron bir ara yalpalasa da anlaşmaya taraf olan tüm Avrupa ülkeleri Trump’a karşı durumdalar. ABD anlaşmadan çekilirse bu sadece ABD’nin tek taraflı tasarrufu olarak kalacak, anlaşma varlığını sürdürecek.
Tabii ki ABD’nin çekilmesi etkili. Anlaşmaya zarar vereceği kesin. ABD’nin güvenlik stratejisinde “terörist” olarak tanımlanan bir ülke İran. Dolayısıyla ABD’nin hedefinde, her an vurulması için fırsat kollanacağı da aşikar.
Trump, eski Dışişleri Bakanı John Kerry’yi her fırsatta suçluyor biliyorsunuz. Anlaşmanın sürmesi için “gölge diplomasi” yürüten Kerry’ye “ülkene zarar veriyorsun” dedi en son. Kerry, Barack Obama’nın ikinci döneminde Dışişleri Bakanı olmuştu, İranla nükleer anlaşmanın imzalanmasında bir hayli önemli çabası olduğu bilinir. Kerry son zamanlarda anlaşma sürsün diye Avrupalı bakanlarla, devlet adamlarıyla görüşmeler yapıyor. Gölge diplomasi denen bu. Trump’ı delirten de bu. Dün yine bir tweet mesajında ‘‘John Kerry, eline bir fırsat geçtiği ve bunu heba ettiği gerçeğini hazmedemiyor. Müzakerelerden uzak dur John, ülkene zarar veriyorsun!’’ dedi. Trump, Kerry’nin bu görüşmelerini yasa dışı olarak tanımlıyor.
Tam bunlar konuşulurken sanırım gözden kaçmaması gereken bir haber var. Oliver North adını dış politikayı yakından izleyenler çok iyi bilir. ABD’nin en güçlü silah lobilerinden birinin, NRA’nın başkanı seçildi önceki gün. Bu North, eski bir yarbay. 1980’lerde, yani Ronald Reagan döneminde İran’a gizli silah satışı yapmış, oradan elde edilen parayı, Nigaragua’daki ilerici Daniel Ortega yönetimine karşı mücadele veren faşist paramiliter güç kontralara aktarmıştı. İran’a, ABD yaptırımlarının sürdüğü, İran’la hiçbir ticari alış verişin yapılmadığı dönemde oluyordu tüm bunlar.
ABD yönetimi, faşist kontralara insan hakları ihlallerinden ötürü suçlanma korkusundan doğrudan doğruya yardım edemediği için Oliver North gibi figürleri kullanmıştı. Olay ortaya çıkınca da North ABD’nin fonlarını yasadışı yollarla aktarmaktan suçlu bulunmuş, hapis cezasına mahkum edilmişti. Bir kenara atılmıştı yani. Ama bir kesimin gözünde de kahraman olmuştu. Onu kahraman görenlerden biri de işte bu Trump’tı.
ABD eski Dışişleri Bakanı Kerry’nin, kuşkusuz ABD yönetiminin bilgisi dahilinde yürüttüğü görüşmeleri “yasadışı” ilan eden Trump, bir zamanlar elbette yine ABD’nin bilgisi dahilinde işler çeviren North’un yaptığı “yasadışılığı” normal bulmuştu.
İran’la yapılan anlaşma konusunda isteğini gerçekleştirişe eğer Trump, bu konuda Avrupa ülkeleriyle sürekli gerilim içinde olacak, buna kuşku yok. Söz konusu ülkeleri anlaşmadan vazgeçmeleri konusunda baskı altında tutacak. Kuzey Kore ile Çin ile “durulan” ilişkilerin verdiği “alan rahatlığı”nı İran üzerine çullanmada kullanacak.
Eline ne geçecek peki? Suriye’de elinden kaçırdığı inisiyatifi İran’ı nükleer programını ileri sürerek sıkıştırmaya çalışıp, Rusya’yı da bu yönde etkilemeyi sürdürecek haliyle. Suriye’nin kuzeyine yerleştireceği Arap Gücü’nün aslında İran’a karşı oluşturulan bir güç olduğu, oraya asker göndereceğini söyleyenlerin Suudi Arabistan, BAE, Katar gibi ülkeler olduğu düşünülürse çok belli.
Kendisinden önceki ABD yönetiminin gerekli kurumlardan geçerek, kongreden de onay alarak imzaladığı bir anlaşmayı “ulusal çıkara” aykırılık gerekçesiyle bozmak, önceki yönetimi “yasadışı” tutmakla eş anlamlı aslında. Anlaşmaya açıkça karşı olan tek/büyük güç olan silah lobisinin İran’la yapılan anlaşmaya karşı çıkışını kendi özel politikası haline getirdi Trump. Bunu her fırsatta dile getiriyor zaten.
Oliver North’un başkan seçildiği NRA’nın geçen Cumartesi Teksas, Dallas’taki Amerikalıların silahlanma hakkının ‘kuşatma altında olduğunu’ söyleyerek bireysel silahlanmayı savundu örneğin. NRA ne diyorsa Trump onu tekrarlıyor.
Kerry İran’la anlaşma sürsün diye görüşmeler yaparken yaptığı yasa dışı, North İran’la ticaret yaparken yaptığı gayet yasal.
Trump usülü politika böyle.