Türkiye-AB İlişkileri: Hangi Avrupa ülkeleri Türkiye’nin katılmasından yana ya da karşı?
Türkiye, Avrupa Ekonomik Topluluğu’na 30 yıl önce katıldı. 1997 yılında topluluk, Türkiye’nin AB’ye katılmak için başvuru yapabileceğini ilan etti ve 2005 yılında ise üyelik müzakereleri başladı. Ancak bugün, yıllar süren zahmetli görüşmeler tamamen çökebilir.
AB üyeleri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan altındaki hükümetin hukukun üstünlüğü ilkeleri ve insan haklarını ihlal etmesinin ardından 2016 yılının kasım ayında alınan bir kararla Türkiye ile müzakerelerin dondurulması ya da tamamen sonlandırılması üzerinde düşünmeye başladı.
Her ne kadar Türkiye’nin olası AB üyeliğine açık görüşle bakan ülkeler olsa da, Birlik’teki hiçbir millet Ankara’nın koşulsuz bir şekilde kabul edilmesini tercih etmiyor.
Karşı olan ülkeler
»Almanya: Şansölye Angela Merkel AB üyelerine çağrıda bulunarak Türkiye ile müzakarelerin sonlandırılması – ya da en azından askıya alınması – konusunu değerlendirmelerini istedi.
Bu öneri, Alman vatandaşların Türkiye’de tutuklanması ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Almanya’da yaşayan Türk vatandaşlarına seslenerek seçimlerde Merkel’e karşı oy kullanmaları çağrısını yapmasının ardından geldi.
Almanya’nın muhafazakar partileri geçmişte Türkiye’e tam üyelikten ziyade ‘ayrıcalıklı üyelik’ tanınmasını istiyorlardı. Merkel’in merkez sol koalisyon ortağı Sosyal Demokrat Partisi (SPD) ise bunun tersine Türkiye ile müzakerelerin devam etmesine sıcak bakıyordu. Ancak SPD’den aday olan Martin Schulz, eylül ayında canlı yayınlanan bir televizyon programında bu konuyla ilgili olarak Merkel’le aynı tarafta durarak Alman seçmenleri şaşırttı.
İki ülke arasındaki ilişkiler zorlu bir dönemde ancak işbirlikleri her iki taraf için de güvenlik ve siyasal çıkarlar bakımından elzem bir önem taşıyor. Almanya’da yaşayan neredeyse 3 milyon insan ya Türkiye’den gelmiş ya da Türkiye kökenli.
»Avusturya: Avusturya 2016 yılında, AB’nin Türkiye ile müzakereleri durdurması için yapılan çağrılara öncülük etmişti ve bugün de hala aynı tutumda. Başarısız darbe girişimi sonrasında Türkiye’de yaşanan toplu tutuklamalara dikkat çeken Avusturyalı Şansölye Christian Kem Ankara’dakki demokratik standartların Türkiye’nin üyeliğinin onaylanması için ‘yeterli olmadığını’ söylemişti.
»Belçika: Her ne kadar Belçika hükümetleri geçmişte Türkiye’nin AB üyeliğini uygun bulduysalar da, Başbakan Charles Michel bu tutumu değiştirerek mart ayında yaptığı bir açıklama ile müzakerelerin durdurulmasını istedi.
Erdoğan’ın Avrupa değerlerinden uzaklaştığının altını çizen Michel, Türkiye ile diplomatik ilişkilerin otokrat cumhurbaşkanının liderliğinde hızla kötüleştiğini belirtti.
Bazı ülkeler kararsız
»Fransa: Eski Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy’nin Türkiye’nin AB üyeliğine karşıtlığıyla beraber Paris’in Ankara’ya yönelik tutumu da son yıllarda değişti. İlişkiler daha sonra Francois Hollande ile birlikte stabil bir duruma geldi. Fransa’nın yeni lideri Emmanuel Macron ise hükümetinin konuyla ilgili resmi tutumunu henüz tam olarak açıklamış değil…
»Lüksemburg ve Danimarka: AB’nin minik üye ülkesi Lüksemburg Türkiye ile diyaloğun devam ettirilmesini destekliyor ancak ülkenin Birlik’e dahil edilmesiyle ilgili ne tam bir destek ne de tam bir karşıtlık sergiliyor. Komşularının çoğu gibi Lüksemburg yetkilileri de Türkiye’nin AB ülkelerini bir arada tutan değer ve prensiplerden uzaklaştığı konusunda endişelerini dile getirdiler. Danimarka da Ankara’ya yönelik ne güçlü bir destek sunup ne de muhalif durarak pragmatik bir tutum sergiliyor.
»Birleşik Krallık: Kendisinin AB üyeliği günleri zaten sona gelen Birleşik Krallık’ın diplomatik ilişkileri şu anda değişken.Britanya hükümeti Türkiye’nin AB üyeliğine geçmişte açıktı. Ancak AB’ye şüpheyle bakan UKIP partisi göçe dair korkulardan – ve diğer birçok durumdan – faydalanarak Türkiye’nin olası AB üyeliğinin kapıları Müslüman göçmenlere açacağı üzerinde durdu…
Türkiye’nin üyeliğini tercih eden ülkeler
»İrlanda: İrlanda teorik olarak Türkiye’nin üyeliğini destekliyor ancak AB değerlerine bağlılık göstermesi gerektiğini de vurguluyor.
»İtalya, Malta, İspanya ve Portegiz: Bu Akdeniz komşuları, Türkiye ile müzakerelerin devam ettirilmesi görüşünü hep savundu. Portegiz, genel olarak diğer ülkelere AB üyeleğinden faydlanma şansı verilmesinden yana. İspanya ise Brüksel ve Ankara arasındaki ilişkilerin bölgedeki jeopolitik istikrar açısından kilit olduğunu düşünüyor. Diğer taraftan İtalya, Türkiye’nin AB’deki üçüncü en önemli ticari ortağı...
»Finlanda ve İsveç: Bu iki İskandinav ülkesi Türkiye ile müzakerelere hep destek sundu. İkisi arasında daha destekli olan ise Finlandiya.
Ancak her ikisi de Türkiye’de son yıllarda yaşanan hukukun üstünlüğü ilkelerindeki eksilmelerle ilgili endişelerini belirtti. Ne Finlanda ne de İsveç Türkiye’nin üyeliğinin koşulsuz olmasını istiyor.
»Estonya, Latviya ve Litvanya: Estonya, Latviya ve Litvanya Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı eleştirmekten hiç hoşlanmıyor. Türkiye, bu üç ülkenin 2004 yılında NATO’ya katılmalarından bu yana güçlü bir savunma ve güvenlik ortağı oldu...
»Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan: Doğu Avrupa’da güvenlik ve Rusya ile ilişkiler bu ülkelerin dış politikalarında öncelikli önem taşıyor…
Polonya ve Çek Cumhuriyeti’nde örneğin, Türkiye’nin 28 ülkeli Birlik’e girmesi konusunda çok az tartışma var. Romanya ise Ankara’nın AB üyeliğine olan desteğini kendisi dahi üye olmadan önce beyan etmişti…
»Hırvatistan ve Slovenya: Slovenya Türkiye’ye yönelik çok az ilgi gösteriyor. Hırvatistan ise görüşünü belirtmekten uzak duruyor… Her iki ülke de Ankara’nın kriterlere uyması halinde üye olmabileceği görüşünde.
»Yunanistan ve Kıbrıs: Yunanistan ve Kıbrıs Türkiye’nin üyeliğini destekliyor ancak koşulsuz olarak değil…
DW’den çeviren Burcu Gündoğan
