Türkiye avantajını kaybetmek istemiyor
Arabuluculuk rolünü kaybetmek istemeyen Türkiye tahıl görüşmelerine hız verdi. Uzmanlar ise Türkiye’nin şimdilik konumunu koruduğunu söyledi.
Umut SERDAROĞLU
Rusya’nın Ukrayna’nın Sivastopol üssüne düzenlediği iddia edilen SİHA saldırısına misilleme olarak tahıl koridoru anlaşmasını askıya almasının ardından sürecin devamına yönelik belirsizlik sürüyor. Tahıl koridorunda iki ülke arasında arabuluculuk sağlayan Türkiye’yi de yakından etkileyen konuya ilişkin AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan savaşın taraflarıyla görüşmek için adım attı. Putin ile görüşen Erdoğan, çözüm odaklı bir işbirliğinin tesis edileceğine emin olduğunu iletti.
ÜST ÜSTE GÖRÜŞMELER
Tahıl sevkıyatını NATO’yla yapılan görüşmelerde birçok defa koz olarak kullanan Türkiye, Rusya’nın sevkıyatı askıya alma kararının ardından konuya ilişkin görüşmeleri hızlandırmış durumda. Erdoğan, Rusya lideri Putin ile tahıl sevkıyatının askıya alınmasına yönelik iletişime geçerken bakanlık nezdinde görüşmeler devam ediyor.
Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, önce Rusyalı mevkîdaşı Sergey Şoygu, ardından Ukrayna Savunma Bakanı Oleksii Reznikov ve Ukrayna Altyapı Bakanı Oleksandr Kubrakov temaslarda bulundu. MSB’den yapılan açıklamalarda Akar’ın Rusya ve Ukrayna yetkililerine, sevkıyatın sürdürülmesinin büyük önem taşıdığı vurgulandı.
HEDEF ALABLİRİZ
Tahıl Koridoru Anlaşması’nın Rusya tarafından askıya alınmasının ardından Birleşmiş Milletler (BM), Türkiye ve Ukrayna, tahıl koridorunu uygulamasına tek taraflı devam etme kararı aldı. Ukrayna’dan tahıl yüklü 12 gemi daha yola çıktı. Devam kararını İstanbul’daki Koordinasyon Merkezi aldı. Ukrayna tarafından yapılan açıklamada Rusya ile aralarında koridorun kullanılmasıyla ilgili bir anlaşma bulunmadığı belirtildi.
Rusya’dan gelen açıklamada ise ulaşımın tek taraflı kapatıldığı ve koridoru kullanan gemilerin hedef olabileceği uyarısına yer verildi.
TAHIL BATI’YA GİDİYOR
İstanbul Başkonsolosluğu tarafından yapılan açıklamada ise Tahıl Anlaşması kapsamında Ukrayna’dan gönderilen tahılın tedarik hacminin yarısında fazlasının nihai varış noktasının Batı ülkelerinin limanları olduğu iddia edildi. Açıklamada, “BM Dünya Gıda Programı çerçevesinde en yoksul devletlerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Karadeniz limanlarında bulunan Ukrayna tahılının sadece yaklaşık yüzde 2’si satın alınmıştır” denildi. Rusya temsilciliği aynı zamanda Ukrayna limanlarından ihraç edilen tüm tahılın yarısının ‘‘hayvan yemi için tahıl’’ olduğunu öne sürerken, “Bu da en fakir ülkelerdeki açlık tehdidini acilen ortadan kaldırma ihtiyacına ilişkin Batı propagandasının açıklamalarına aykırıdır” diye belirtildi. Rusya Tarım Bakanı Dmitriy Patruşev de, Türkiye’nin de yardımıyla önümüzdeki dört ay içerisinde en yoksul ülkelere ücretsiz olarak yaklaşık 500 bin ton tahıl sağlamaya hazır olduğunu belirtmişti.
Tahıl sevkıyatının askıya alınmasının başta Türkiye olmak üzere yaratacağı etkileri Haliç Üniversitesi’nden Doç. Dr. Aylin Ünver Noi ve Galatasaray Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ali Faik Demir BirGün’e değerlendirdi.
RUSYA KARARINDA NET
Rusya’nın anlaşmayı askıya almasının ardından sevkıyatın Türkiye, BM ve Ukrayna’nın ortak kararıyla devam etmesine ilişkin konuşan Doç. Dr. Aylin Ünver Noi, “Rusya’nın içerisinde olmadığı herhangi bir kararın alınmasını istemediği yapılan açıklamalarda net bir şekilde görüldü. Eğer sevkıyat Rusya’nın onayı olmadan devam ettirilirse ileride birçok sıkıntı çıkabilir. Buna yönelik belirsizlik ise şimdilik devam ediyor” dedi.
Türkiye’nin bu durumdan çok fazla etkilenmeyeceğini aktaran Noi, “Hem Batı hem de Rusya ile diyalog kurabilen belki de tek ülke olduğu için Rusya, Türkiye’yi kaybetmek istemiyor. Bunu açıklamalarda da görüyoruz” ifadelerini kullandı.
Rusya’nın 500 bin ton tahılın yoksul ülkelere ücretsiz olarak sevk edileceği söylemine de değinen Noi, “Rusya’nın en başından beri şikâyetçi olduğu konu Ukrayna’dan taşınan tahılın çoğunun anlaşmada olduğu gibi yoksul ülkeler yerine Batı’ya gitmesiydi. Türkiye’nin de birçok defa bu iddianın altını çizdiğini gördük. Enteresan bir durum fakat burada Rusya, Batı’nın ‘gıda krizi fakir ülkeleri vuruyor’ eleştirilerinin önüne geçmeye çalışıyor. Böylelikle sadece Batı’ya giden tahılların sevkıyatını engellediği izlenimini vermeyi hedefliyor” diye konuştu.
Doç.Dr. Aylin Ünver Noi, Haliç Üniversitesi Öğretim Üyesi
ARABULUCUK İÇİN ÖNEMLİ
Türkiye’nin arabuluculuk konusunda Rusya için hâlâ önemli bir ülke olduğunu ifade eden Doç. Dr. Ali Faik Demir, “Bu yüzden Rusya, Türkiye’nin yanında bulunmasını önemsiyor. Türkiye için de ciddi bir önemi var konunun. Krizde arabulucu konumunda olmak çok önemlidir. Çünkü başka ilişki kurulabilecek bir kart bulunmuyor ülkeler adına. Ancak Türkiye, sevkıyatın devamı gibi bir karar alması imkânsız. İkna edici, arabulucu rolünü izlemeye devam edecektir” dedi.
Tahıl sevkıyatının askıya alınmasının nedenlerinden biri olarak Ukrayna’nın, tahıl koridorunu askeri amaçlar için kullandığı iddialarını gösteren Demir, “Rusya, uluslararası tahıl mağduriyetini değil, bunu göstermeye çalışıyor. Aynı zamanda tahılın sadece kendi belirttiği ülkelere gönderebileceğini ve istediği zaman da kesebileceğini tekrardan hatırlatmak istiyor” diye belirtti.
Ancak uzun bir süre tahıl sevkıyatının askıda kalacağını düşünmediğini de aktaran Demir, “Bu kozu Ukrayna’nın saldırılarına karşı oynamaya devam edecektir. Ancak bunu sürekliliğe dönüştüreceğini sanmıyorum” ifadelerini kullandı.
Doç. Dr. Ali Faik Demir, Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi