Türkiye de Hollywood’dan farksız
Hollywood’da senaristler hakları için grev başlatırken Türkiye’de de durum farklı değil. Senaryo yazarları düşük ücretlere, zor çalışma koşullarına sahip. SENARİSTBİR’den Sonyürek, örgütlenme eksikliğine dikkat çekiyor.
Dilan ESEN
Hollywood’da zor şartlar altında düşük ücretlere çalışan senaristlerin grev başlatması akıllara Türkiye’deki senaryo yazarlarının durumunu getirdi. Ülkedeki senaristler de çalışma koşulları ve düşük ücretler konusunda sorunlar yaşıyor. Senaryo yazarlarının en büyük problemlerinden biri de örgütlenmekten uzak durmak.
Senaryo ve Diyalog Yazarı Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği (SENARİSTBİR) Genel Sekreteri Ayhan Sonyürek, “ABD'de film sektöründe örgütlenmeler eski tarihlere dayanıyor ve çok güçlü yapılar. Sendikaya veya loncaya bağlı olmayan bir oyuncu, senarist veya yönetmen o sektörde çalışamıyor. Bu nedenle de bu örgütlerin sektördeki güçleri çok fazla. Örgütler, üyelerinin lehine sektörü regüle edebiliyorlar; çalışma saatleri, koşulları, ücretleri konusunda kazanımları olabiliyor” dedi.
Türkiye’deki örgütlenme eksikliğine dikkat çeken Sonyürek, şunları dile getirdi: “Sektörde iyi kazanan senarist, oyuncu ve yönetmenler örgütlenmelerden uzak duruyorlar. Tek başlarına kurtuluşlarının peşindeler. O yüzden de örgütlerimiz yeterli sonuçları alamıyorlar. SENARİSTBİR senaristlerin telifini toplamayla yetkili bir kuruluş. Aynı zamanda bir dernek veya sendika gibi işlev de görüyor. SENARİSTBİR, üyeleriyle yaptığı anketlerin sonucunda oluşmuş senaryo taban fiyatlarını, yüksek enflasyon nedeniyle yıl içinde birkaç kez güncelliyor. Ancak bu taban fiyatların her alanda istediğimiz oranda uygulandığını söyleyemeyiz.”
YAPIMCI KÂRI PAYLAŞMIYOR
Dizi ve filmlerden yapımcıların çok yüksek kâr ettiğini aktaran Sonyürek, bu kârın emekçilerle yeterli oranda paylaşılmadığına dikkat çekti. Özellikle günlük dizilerde ve film sektöründe ağır bir sömürü düzeni sürdüğünün altını çizen Sonyürek, “Yapımcılar bir günlük dizinin senaryo maliyetini 10 bin TL'ye kadar bile düşürüp ve yurt dışı satışlarından senaristlere hiç pay vermiyor. Devlet, kopyalama cihazlarından ‘özel kopyalama harcı’ altında bir vergi topluyor. Gerekli yönetmeliği çıkarmayan Kültür ve Turizm Bakanlığı çok uzun yıllardır topladığı bu paraları hak sahiplerine dağıtmıyor. Senarist, yönetmen ve oyuncuların telif hakları yayıncılar tarafından gasp ediliyor. Başta devlet televizyonu TRT olmak üzere yayıncılar hukukun arkasından dolaşarak hak sahiplerinin hak edişlerini ödemiyor. Yolun uzun ve zorlu olduğunun bilincindeyiz. Ancak telif toplamayı başarabildiğimiz için gücümüzün arttığını gözlemliyoruz ve gelecek konusunda umutluyuz” diye konuştu.
ÖRGÜTLÜLÜĞÜN ÖNEMİNİ GÖSTERDİ
Sinema ve Televizyon Eseri Sahipleri Meslek Birliği (SETEM) Başkanı Mehmet Güleryüz ise grevin ABD gibi kapitalizmin kalesi bir ülkede bile örgütlü mücadelenin ne kadar önemli olduğunu gösterdiğine değindi. SETEM’in 20 yıl önce kurulmasının ardından uluslararası meslek birliklerine üye olduğunu ve anlaşmalar imzalandığını belirten Güleryüz, bu anlaşmaların sonucunda da üyelerine telif ödemesi yaptıklarını söyledi. İspanyol meslek birliği DAMA ile yaptıkları anlaşma sonucu, orada yayımlanan Türk dizilerinin yönetmen ve senaristleri için de ödeme aldıklarını aktaran Güleryüz, şunları ifade etti: “Türkiye'den tahsil edilecek telifler de önem arz ediyor. Bu bakımdan diğer asıl eser sahibi meslek birlikleri ile yaptığımız Güç Birliği ortak çalışmalarını sürdürüyor. Meslek birliğimiz sinema alanında özgün eser üretme kapasitesine sahip yönetmen ve senaristlerin korunması ve desteklenmesi konusunda çabalarını sürdürüyor.”