Türkiye’nin Ay görevi ve göğe yükselen kebap

Dr. H. Tuğça ŞENER

Türkiye Uzay Ajansı 13 Nisan’da “Heyecanlı HİS’ler” başlığıyla Ay Araştırma Görevi (AYAP – 1) kapsamında uzay aracımızı Ay’a taşıyacak milli Hibrit İtki Sistemi(HİS)’in sistem seviyesi ateşleme testinin başarılı olduğunu duyurdu. NASA’nın da Mars Ascent Vehicle projesi için kullanıp kullanmamayı uzun uzun değerlendirdiği; oksitleyicinin sıvı, yakıtın ise katı olduğu, yani iki farklı fiziksel halin bir arada bulunduğu hibrit itki sisteminin katı ve sıvı sistemlere kıyasla birçok avantajı olduğu şüphesiz. Bunların başında hibrit sistemin insana ve çevreye zararlı bileşen içermemesi ve düşük maliyetli olması yer alıyor. Peki, yıllar süren araştırmalarının ardından NASA’nın Mars görevi için kullanmayı tercih etmediği bu teknolojiyi TUA neden tercih etmiş olabilir?

NASA’nın hibrit sistemi tercih etmemesindeki bir numaralı neden her ne kadar yeni ve cazip olsa da Mars gibi halihazırda riskli bir görev için teknolojik olarak yeterince olgunlaşmamış olmasıydı. Öte yandan NASA’nın Mars görevi için fırlatılması söz konusu olan kütlenin bizim Ay görevimiz ile kıyaslanması durumunda kalkış kütlesi göz önüne alındığında hibrit sistemin performansı da önemli bir diğer parametre.

AYAP - 1 görevinde Ay yüzeyine sert iniş, yani bir bakıma uzay aracının Ay’a düşmesi planlanıyor. Ancak bunun için önce uzaya fırlatılması, kontrol sistemlerinin devreye girmesi ve doğru yörüngenin belirlemesinin ardından itki sistemleri ateşlemeleri ile Ay yörüngesine girmesi, bir süre burada kaldıktan sonra ateşleme ile Ay’a düşmesi gerekiyor. Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı’nın iştiraki olan Delta V Uzay Teknolojileri A.Ş.’nin geliştirdiği, hibrit motor teknolojisinden faydalanan SOnda ROket Sistemi’nin (SORS) uçuşlu testlerinin başarıyla yürüttüğünü 19 Temmuz 2021’de duyurulmuştu.

2016 yılında kurulan Delta V Uzay Teknolojileri A.Ş. hibrit uzay roket motoru geliştirme projesine 2017’de başlamış. 2018’de ilk küçük ölçekli motor ateşlemesini gerçekleştirmesinin ardından 2019’da ilk orta ölçekli motor ateşlemesi ve ilk küçük ölçekli sonda fırlatmasını da başarıyla tamamlamış.

Bu kadar roket dedikten sonra akıllara Roketsan’ın gelmemesi mümkün değil tabii ki. Roketsan sıvı roket motoru testini 2018’de gerçekleştirmiş. TP 0.2-3 adlı sıvı yakıtlı roketle 130 km irtifayı zaten aşmış. Buradan anladığımız Delta V’nin hedefinde asıl mesele uzay sınırı olan 100 km’yi aşmak değil; hibrit motorla bu sınırın aşılması.

STRATOSFERDE BİR KEBAP

Tüm bunlar Cumhuriyet’imizin 100. yılını Ay projesi ile taçlandırma heyecanımızı besleyedursun Adana’dan da uzaya çıkan ufak bir gösteri gerçekleşti geçtiğimiz hafta. Yuri Gagarin’in 12 Nisan 1961 tarihinde Vostok 1 uzay aracı ile ilk defa uzaya çıkışı Rusya’da 1962’den beri, 2000’den beri de Amerika öncelikli olarak tüm dünyada kutlanıyor. Adanalı kebapçı Yaşar Aydın da bir süredir üzerinde çalıştığı ve daha önce başarısız bir girişimde bulunduğu uzaya kebap gönderme projesini bu yıl 12 Nisan’da gerçekleştirdi. Uçan balonların can damarı olan helyum gazı ile yükselişini sağladıkları bir balonun ucuna asılı olan boru kebabı stratosfere kadar yükselmeyi başardı.

Kebabın yanında bulunan kamera sayesinde kebabın yükselişi, dünyanın yuvarlaklığı ve atmosferin katmanlarını görmek de mümkün oldu. Nihayetinde balonun patlamasıyla uçurulduğu noktadan yaklaşık 120 km ötede denize düşen kebabı ufak bir tekne ile denize açılarak balıklardan kurtardılar. Adanalı Yaşar usta uzaya ilk kebap gönderen kimse olduğu için gururlu. Her ne kadar 12 Nisan geçmiş olsa da umarım siz de bu gece gökyüzünü güzelce görebileceğiniz karanlık bir alan bulur, uzaya gidemezseniz bile aslında ne kadar uçsuz bucaksız olduğunu ve bu enginlik içinde ne kadar küçük olduğumuzu hatırlama fırsatını kendinize verirsiniz.