Türkiye, trans yağ kullanımına ilişkin düzenlemeyi kabul etti

HABER MERKEZİ

Avrupa Birliği’nin ardından Türkiye gıdalarda kullanılan endüstriyel trans yağ konusunda mevzuatı olan ülkeler arasında yerini aldı.

14 Mayıs 2018 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü Asamblesi 2023 yılına kadar gıda tedarik zincirinden trans yağların kaldırılması kararı almıştı. Kararın ikinci yılına altı gün kala 7 Mayıs 2020 tarihli ve 31120 sayılı resmi gazetede, Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan Türk Gıda Kodeksi Gıdalara Vitaminler, Mineraller ve Belirli Diğer Öğelerin Eklenmesi Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik yayınlandı. Buna göre, 31 Aralık 2020 tarihinden sonra son tüketiciye sunulması amaçlanan gıdalarda ve perakende satışa yönelik gıdalarda trans yağ miktarı toplam yağın 100 gramında 2 gramı geçemeyecek.

UYUM YAKINDAN İZLENİLMELİ

Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı konuya ilişkin yaptığı değerlendirmede çalışmalarının yarattığı farkındalık sebebiyle sevinçli olduğunu söyledi. Kararın halk sağlığı için önemli bir kazanım olduğunu belirten Dağlı, “Türkiye’de mevzuatın hayata geçmesi sadece bizler için değil, dünya halk sağlığı kamuoyu için de kutlanacak bir neden olmuştur. Ancak, bu başarı sorumluluğumuzu arttırmış, karşımıza yeni ev ödevleri getirmiştir. Gıda sektörünün mevzuata uyumu çok yakın izlenmeli ve denetimlerin nasıl ve hangi analiz metoduna göre yapılacağı somutlaştırılmalıdır. Son hedef, tüm gıda zincirinde yani ‘Son tüketiciye veya toplu tüketim yerlerine yönelik olmayan bir gıdayı diğer gıda işletmecilerine arz eden gıda işletmecilerini de kapsayacak şekilde, sınırın %1’e inmesi olmalıdır” dedi.

Sağlığa Evet Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı

TRANS YAĞ NEDEN YASAKLANMALI?

Dünya Sağlık Örgütü’nün, gıdalarda trans yağ kullanımının her yıl 540 bin kişinin kalp damar hastalığına neden olduğunu tahmin ettiğini ifade eden Prof. Dr. Dağlı, “Endüstriyel olarak üretilen trans yağlar, katılaştırılmış bitkisel yağlarda, margarinde, hamurlu fırın ürünlerinde, kızartılmış yiyeceklerde bulunabiliyor. Üreticiler, ucuz olduğu ve ürünün raf ömrünü uzattığı için tercih ediyor. Ancak, yiyeceğin kokusunu ve tadını değiştirmeden sağlıklı yağ seçenekleri kullanılabilir.” dedi.

TRANS YAĞ, KALP DAMAR VE DİĞER HASTALIKLAR İÇİN ÖNEMLİ RİSK FAKTÖRÜ

Trans yağ tüketiminin sağlık etkilerine dikkat çeken Prof. Dr. Dağlı, “Kardiyovasküler hastalıklar başta olmak üzere, tip 2 diyabet gelişimi, insülin direnci, metabolik sendrom, kilo alımı, bazı kanserler, erken doğum, gebelik zehirlenmesi, sinir sistemi bozuklukları, bebeklerde görme ve santral sinir sistemi gelişiminin bozulması, çocuklarda alerjik hastalıklarla ilişkili bulunmuştur. Trans yağ kötü kolesterol olarak bilinen LDL kolesterolu arttırır, iyi kolesterol olarak bilinen HDL kolesterolu azaltır. Kalp ritminin bozulması ve ani kalp durması ile ilşkili bulunmuştur.” diye belirtti.

TRANS YAĞ TÜKETİMİ YÜZDE 1’İ GEÇMEMELİ

Dünya Sağlık Örgütü’nün trans yağın gündelik enerji alımının yüzde birini geçmemesini önerdiğini söyleyen Prof. Dr. Elif Dağlı, sözlerine söyle devam etti:

“Bu, gündelik ortalama 2000 kalorilik bir diyette 2.2 gramdan fazla trans yağ tüketmemek anlamına geliyor. Bu kısıtlama birçok ülkede gerçekleştirildi. Hedef, tüm dünyada 2023 yılına kadar gerçekleştirmek. Hedefe ulaşılabilirse, bulaşıcı olmayan hastalıkların önemli bir kısmında azalma sağlanabilecek. Endüstriyel olarak üretilen trans yağların kısıtlanmasına bağlı olarak Danimarka’da, 2004 ve 2012 yılları arasında her yıl 100 bin kişi başına 22 ölüm engellenmiştir. New York’ta endüstriyel olarak üretilen trans yağ kısıtlanması ile birlikte 2007 ve 2013 yılları arasında kalp krizi nedeniyle hastane başvurularında %7.8 oranında daha fazla azalma sağlanmıştır. Arjantin’de endüstriyel olarak üretilen trans yağ eliminasyonunun kalp damar hastalıklarına bağlı olaylarda % 1.3–6.3 oranında azalma oluşturmuştur.”

BİRÇOK ÜLKEDE TRANS YAĞ SINIRLANDIRMASI KABUL EDİLDİ

Avusturya, Kanada, Şili, Guam, Macaristan, İzlanda, Latviya, Kuzey Mariana adaları, Norveç, Suudi Arabistan, Slovenya, Güney Afrika, Tayland, Amerika Birleşik Devletlerinde trans yağ mevzuatı ve uygulamasının ideal olarak görüldüğünü belirten Prof. Dr. Dağlı, “Belçika, Brezilya, Bulgaristan, Hırvatistan, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Lihtenştayn, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Peru, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovekya, İspanya, İsveç, Birleşik Krallık, Uruguay’da yasa kabul edildi, uygulama henüz başlamadı. Türkiye’de olduğu gibi Avrupa Birliği üyesi ülkelerde de toptan gıda hammadde satıcıları kısıtlamadan muaf tutuldu.” dedi.

TÜRKİYE TRANS YAĞ ÖDEVİNİ TAMAMLADI

Türkiye’nin bu konuda mevzuata sahip olmasının çok önemli bir kazanım olduğunu söyleyen Prof. Dr. Dağlı, “Türkiye altı aşamalı yol haritasının üçüncü maddesini kısmen de olsa tamamlamıştır. Bu mevzuatın sağlık konusunda yararlı olabilmesi için gıda sektörünün farkındalığının arttırılması, tüm gıda zincirindeki kısıtlamayı desteklemesi ve uyumun izlenmesi gereklidir. Türkiye 2020 yılı içinde, trans yağın 100 gram yağ içinde 2 gramı ile sınırlanmasını başarmıştır. Dünya Sağlık örgütü hedefi ise 2023 yılına kadar trans yağın gündelik enerji alımının yüzde birini geçmemesidir. Türkiye’nin trans yağ ödevi tamamlanmamıştır” diye belirtti.

TRANS YAĞ YASAKLARININ HAYATA GEÇİRİLMESİ İÇİN SADECE MEVZUAT YETERLİ Mİ?

Dünya Sağlık Örgütü trans yağların kaldırılması için “Yerine Koy” yol haritası önermektedir.

Buna göre sırasıyla şu adımlar izlenmelidir:

- Endüstriyel olarak üretilen trans yağ kaynaklarını ve politika değişikliği için gerekenleri gözden geçirmek.

- Endüstriyel olarak üretilen trans yağların yerine sağlıklı yağların kullanımını desteklemek.

- Endüstriyel olarak üretilen trans yağların elimine edilmesi için mevzuat oluşturmak.

- Gıda sektöründe trans yağ içeriğini ve toplumdaki trans yağ tüketim alışkanlıklarını değerlendirip izlemek.

- Trans yağların zararlarına yönelik olarak politika yapıcılar, üreticiler, tedarikçiler ve toplumda farkındalık oluşturmak.

- Oluşturulan yasal düzenlemelerin uygulanmasını desteklemek.