Ücreti ödenmeyen işçi çalışmama hakkını kullanabilir

SORU: 22 gündür maaşım ödenmiyor, haklarım nelerdir?

Uygulamada sıkça karşılaştığımız sorunlardan biriyle ilgili soru sormuşsunuz. Gerçekten de çalışanların çok sık karşılaştıkları olumsuzluklardan biri de ücretlerinin geç ve/veya eksik ödenmesidir. Oysaki iş ilişkisinin temel unsurları işçinin iş görme edimini yerine getirmesi, işverenin de bunun karşılığında işçiye ücretini ödemesidir. Ancak işverenler çeşitli gerekçelerle bu temel borçlarını yerine getirmemektedirler.

Eski yasada durum daha vahimdi

Eski yasa (1475 sayılı İş Yasası) döneminde işçiler ücretlerinin ödenmemesi durumunda çaresizdiler. Şayet ücretleri ödenmediği için çalışmaktan kaçınırsalar, bu kanun dışı grev anlamına geldiğinden tazminatsız olarak işten çıkarılabiliyorlardı. Yani hem ücretlerini alamıyorlar hem de işlerinden olabiliyorlardı. Bu çok sık karşılaşılan bir durum olduğundan, 2003 yılında çıkarılan 4857 sayılı İş Yasası’na ücreti ödenmeyen işçiler bakımından bir iş görmekten kaçınma hakkı getirildi.

İşçinin iş görmekten kaçınma hakkı

Konuya düzenleme getiren İş Kanunu’nun ilgili maddesi aynen aşağıdaki gibidir:

“MADDE 34: Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır. Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.”

Madde metninden de açıkça anlaşılabileceği gibi, ücreti belirli bir süre ödenmeyen işçi iş görme borcunu yerine getirmeyebilir, yani çalışmayabilir. Bu nedenle de iş sözleşmesi işverence sona erdirilemez.

Yargıtay’ın görüşü de bu doğrultudadır

Yüksek mahkeme de verdiği birçok kararında ilgili maddeyi referans göstererek gecikme nedeniyle iş görme borcunu yerine getirmeyen işçiyi haklı bulmuştur. Üstelik sadece ücret değil, işyeri uygulaması haline gelen prim için dahi aynı durum söz konusudur. Aşağıda özetini sunduğum karar bunlardan biridir: “Primlerin gününde ödenmemesi halinde işçinin 4857 sayılı Yasa’nın 24/II-e maddesi uyarınca iş sözleşmesini haklı olarak feshetmesi mümkündür. Prim ödemelerinin yirmi gün ve daha fazla süreyle ödenmemiş olması halinde, işçinin aynı yasanın 34’üncü maddesine göre iş görmekten kaçınma hakkı vardır.” ( Y.7.H.D. E.2014/1192 K.2014/4670 T.26.02.2014)

İşçi iş sözleşmesini haklı nedenle sona erdirebilir

Bunun dışında ücreti düzenli aralıklarla ödenmeyen işçi iş sözleşmesini haklı nedene dayanarak derhal sona erdirebilir. Haklı nedenle iş sözleşmesini sona erdiren bir işçi kıdem tazminatına ve işsizlik ödeneğine de hak kazanır.