Ücretsiz izin kalksın kısa çalışma uzatılsın

EMEK SERVİSİ

İşten çıkarma yasağı Cumhurbaşkanı kararıyla 2 ay daha uzatıldı. Buna göre 17 Mart’ta sonlanması beklenen yasak Mayıs ortasına kadar uzatılmış oldu. İşverenler işten çıkarma yasağı süresinde işçileri ya Kısa Çalışma Ödeneği’ne (KÇÖ) ya da ücretsiz izne çıkarıyordu. Ancak hali hazırda 1,3 milyon işçinin yararlandığı KÇÖ’nün süresi 31 Mart’ta sona erecek. İşten çıkarma yasağının uzatılmasına rağmen KÇÖ ile ilgili açıklama yapılmaması ise bu ödenekten faydalanan 1,3 milyon işçiye ne olacak sorusunu akıllara getirdi. Ödenek işçinin son 2 aylık günlük ortalama kazancının yüzde 60’ı hesaplanarak ödeniyor. Ancak ücretin bir üst sınırı da var. Buna göre örneğin 10 bin lira maaş alan bir çalışan kısa çalışma ödeneğine çıkarıldığı zaman ancak asgari ücretin brütünün yüzde 150’si kadarı ücret alabiliyor.

Sendikalar işten çıkarma yasağının uzatılmasına rağmen KÇÖ’nün 31 Mart’ta bitecek olması nedeniyle ücretsiz izne çıkarılan işçi sayısının artacağını belirtiyor. Şu anda ücretsiz izinde 2,5 milyon insan bulunuyor. Ücretsiz izindeki işçilere asgari ücrete gelen son zamla birlikte aylık bin 431 lira yani günlük 47 lira veriliyor. Bu rakam asgari ücrete zam gelmeden önce aylık bin 168 yani günlük 39 liraydı. Ücretsiz izindeki işçiler sigortaları devam ettiği için başka işte çalışamıyor. Ücretsiz izindeki işçi ancak işinden istifa ettiği zaman başka bir işe girebiliyor. Ancak istifa ettiği için önceki işindeki kıdem tazminatını yakmış oluyor. İşveren, işçinin rızasını aramaksızın ücretsiz izne çıkarabiliyor.

Aynı zamanda salgın süresinde Kod 29 ile işten çıkarmalarda da ciddi artış yaşandı. Kod 29 işten çıkarma yasağı kapsamı dışında kalıyor. Bu madde işçinin ahlak ve iyi niyet dışı davranışını gerekçe göstererek işverenin işçiyi hiçbir delil göstermeden tazminatsız işten çıkarmasına olanak tanıyor. Kod 29 ile işten çıkarılan işçi aynı zamanda işsizlik maaşı da alamıyor. Salgın sürecinde onlarca işyerinde yüzlerce işçi sendikalaştıktan sonra Kod 29 ile işten çıkarıldı.
Sendikalar işten çıkarma yasağıyla birlikte Kısa Çalışma Ödeneği’nin de süresinin uzatılmasını talep ediyor. Ayrıca bir diğer talep ise işçinin rızasına bakılmaksızın uygulanan ücretsiz iznin sonlandırılması yönünde.

***

İşverenler pandemi fırsatçılığı yapıyor

DİSK Genel Sekreteri Adnan Serdaroğlu’nun konuya ilişkin değerlendirmesi şu şekilde: Bizim için önemli olan kısa çalışma uygulamasının devam ettirilmesiydi. Zaten işten çıkartma yasağı da göstermelik uygulanıyor. İşverenler bunu çokça ilan ederek Kod 29 üzerinden işçi arkadaşları işten çıkarıyorlar ya da karşılıklı anlaşma diyerek insanların hakkının çok altında tazminatlarla işlerine son veriyorlar. A Büyük oranda da işten çıkartmalar devam ediyor. Ücretsiz izinler kalıcı hale getirilmeye çalışılıyor.

Gelir kaybı yaşayan işçilere en az asgari ücret kadar maddi destek sağlanmalı. İşverenler ücretsiz izini fabrikalarda, işyerler de kendi lehlerine kullanıyor. Pandemi fırsatçılığı yapılıyor. Bazı işyerlerinde sendikalaşmanın önüne geçmek için kullanılıyor bazen de işveren bunu işçiyi sindirmek, intikam almak, cezalandırmak için yapıyor. Bizim genel olarak başından beri taleplerimiz şunlar:

•İşten çıkarmalar tüm istisnalar dışında tutularak yasaklanmalı. Yani işten çıkarmak için hiçbir gerekçe olmamalı.

•Kısa çalışma ödenekleri ücret kaybı olmadan yapılmalı.

•Ücretsiz izinler tamamen iptal edilmeli. Burada işverenin kötü niyetinin önüne geçilmeli ve bu uygulama pandemi sürecinin sonuna kadar devam ettirilmeli.

***

Zor durumdaki esnaf için iki ay yetersiz

Koronavirüs tedbirleri kapsamında başlatılan nakdi ücret desteği ve işten çıkarma yasağının 2 ay daha uzatılması ile ilgili açıklama yapan Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) Genel Başkanı Bendevi Palandöken, “Bu karar, sevindirici fakat yavaş yavaş normalleşme adımlarının atıldığı dönemde yetersiz” ifadesini kullandı. Taleplerinin bu desteklerin artırılması ve yıl sonuna kadar uzatılması yönünde olduğunu aktaran Palandöken, “Esnafımız henüz bazı illerde bazı sektörler olarak yavaş yavaş açılmaya başladı. Esnafımızın kazancı tam anlamıyla eski seviyesine gelmedi, toparlanması en az 2-3 yıl sürecektir. Dolayısıyla bu desteklerin yıl sonuna kadar uzatılması, esnafımızın ‘iki ay sonra ne yapacağız’ diye kara kara düşünmesinin önüne geçer” değerlendirmesinde bulundu.

Ödeneğin rakamları

• Nisan 2020 – Şubat 2021: 3,7 milyon kişi aldı.

• Şuan KÇÖ’den faydalanan kişi sayısı: 1,3 milyon kişi.

• Bu güne kadar: 28 milyar TL ödendi.

Nakdi Ücret rakamları

• Ücretsiz izne çıkarılanlara verilen destek: 1.168TL. Ocak itibariyle 1431 TL oldu.

• Salgın boyunca: 2,5 milyon kişi aldı.

• Nakdi ücret desteği kapsamında: 8,3 milyar TL ödeme yapıldı.