Ücretsiz izin meşrulaştırılıyor işçiler sefalete mahkûm ediliyor

HABER MERKEZİ

Virüs salgını nedeniyle işten çıkarmalar tüm hızıyla sürerken, hükümet 62 maddelik bir torba yasa taslağı hazırladı. Taslak, işten çıkarmaları 3 ay süreyle yasakladığı için ‘müjde’ olarak lanse edilse de işçiler için çok vahim düzenlemeler içeriyor. Taslak bu haliyle yasalaşırsa ücretsiz izin meşrulaşacak ve bu işçilere İşsizlik Sigortası Fonu’ndan her gün için sadece 39 lira 24 kuruş ödenecek. 15 Mart’tan sonra işten atılan ve işsizlik ödeneğine hak kazanamayan işçilere de aynı ödeme yapılacak. İşçileri işten çıkaramayan patrona ücretsiz izin hakkı tanıyan düzenlemenin süresi, Cumhurbaşkanı tarafından 6 aya kadar uzatılabilecek.

PATRONA ÜCRETSİZ İZİN HAKKI

Taslağın 4’üncü maddesinde şu ifadeler kullanılıyor:

“4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici onuncu maddesi çerçevesinde ücretsiz izne ayrılan işçilere ve 15/3/2020 tarihinden sonra işten çıkarılmış olup, Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden istifade edemeyen işçilere, 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 10’uncu maddesi çerçevesinde belirlenen fesih yasağı süresince Fon’dan her gün için 39,24 TL nakdi ücret desteği verilir.”

Taslağın 5’inci maddesine göre, İş Kanunu’na eklenen geçici madde ise şu şekilde:

“Geçici İstihdam Güvencesi/Geçici Madde 10-Bu Kanunun kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi, Covid-19 salgın hastalık neticesinde kamu yararının gerektirmesi nedeni ile bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay süreyle 25’inci maddenin birinci fıkrasının ikinci bendinde gösterilen sebepler dışında işveren tarafından feshedilemez. Birinci fıkra çerçevesinde fesih yasağı uygulanan hallerde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabilir. Bu madde kapsamında belirlenen fesih yasağı süresini altı aya kadar uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.”

TASLAKTA CİDDİ SORUNLAR VAR

BirGün yazarı Doç. Dr. Aziz Çelik, 3 ay boyunca işten çıkarmaları yasakladığı için ilk bakışta olumluymuş gibi görünen taslağın ciddi sorunlar içerdiği görüşünde. Çelik’in değerlendirmeleri şöyle:

“Yasa taslağı ile İş Kanunu madde 25’in birinci fıkrasının ikinci bendinde yer alan ‘ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri nedenler’ hariç her türlü işten çıkarma yasaklanıyor. Covid-19 nedeniyle işten çıkarmaların yasaklanması geç kalmış bir karardır. İşin başında yapılmalıydı. Ancak olumlu görünen işten çıkarma yasağı düzenlemesinin devamı ciddi sorunlar içeriyor. Taslağa göre ‘fesih yasağı uygulanan hallerde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabilir.’ İşte bu düzenleme ve ücretsiz izne ayrılacak işçiye yapılacak ödeme konusunda ciddi sorunlar var.”

15 Mart’tan bu yana ücretsiz izne ayrılmış, bundan sonra ayrılacak işçiler ile işten çıkarılan ama işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere İşsizlik Sigortası Fonu’ndan ödeme yapılmasının planlandığına dikkat çeken Çelik’e göre, sorun burada başlıyor:

“Bu işçilere her gün için 39,24 TL (aylık bin 117 TL) ödeme yapılması planlanıyor. Bu miktar, asgari ücretle çalışan bir işçiye ödenen işsizlik ödeneği ile aynı düzeyde. Böylece ücretsiz izne çıkarılan işçilere işsizlik ödeneği ve kısa çalışma ödeneğinden çok daha düşük ödeme yapılması planlanıyor. Kısa çalışma ödeneği uygulanacak olsa bin 752 TL ile 4 bin 381 TL arasında ödenek alacak işçiye sadece bin 117 TL ödenecek. Bu vahim bir durumdur. Ayrıca bu durum kısa çalışma ödeneğinin de bypass edilmesine yol açıyor. İşten çıkarmaların yasaklanması doğru bir önlemdir. Ancak ayda bin 177 TL ödenek ile işçileri açlığa mahkûm etmek kabul edilemez” diyor.

ÜCRETSİZ İZİN ABESLE İŞTİGAL

Peki, olması gereken ne? Doç. Dr. Aziz Çelik, şu yanıtı veriyor: “İşten çıkarılması yasaklanan ve işveren tarafından çalıştırılmayıp ücretsiz izne çıkarılan işçilere en az asgari ücret düzeyi olmak üzere, mevcut ücretlerine paralel olarak kısa çalışma ödeneğine uygun (4 bin 381 TL’ye kadar) ödeme yapılmalıdır. İşten çıkarma yasağının yanında ücretsiz izin uygulamasına gerek yoktur. Bu abesle iştigaldir. İşten çıkarma yasağı durumunda kısa çalışma ödeneği uygulanabilir. Bunun yerine ayda bin 117 TL’ye ücretsiz izin icadı, işçiye daha az para vermek için yapılıyor.”

ÜCRETSİZ İZNE VE SEFALET ÖDENEĞİNE HAYIR!

Sendikalar taslağa tepkili. DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, “Ücretsiz izni meşrulaştırmaya ve işçileri sefalete mahkûm etmeye yönelik olan bu düzenleme asla kabul edilemez” açıklaması yaptı. Salgının başından beri işten çıkarmaların yasaklanmasını ısrarla savunduklarına dikkat çeken Çerkezoğlu, “İşten çıkarma yasağı önerimiz zamanında dikkate alınsaydı yüz binlerce işçi işten çıkarılmazdı. Bu karar geç kalmış bir karar; ama sadece bu değil. Taslakla yapılan düzenlemeler aynı zamanda oldukça ciddi sorunlar içeriyor” dedi. Taslağa göre fesih yasağı uygulanan hallerde işverenin işçiyi ücretsiz izne ayırabileceğine dikkat çeken Çerkezoğlu, “Her şeyden önce işten çıkarma yasağı sırasında ücretsiz izin uygulamasına gerek yoktur. Yasa teklifi, işçileri ücretsiz izne mahkûm ediyor. Ücretsiz izin uygulaması meşrulaştırılamaz! Hükümet, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan işçiye daha az ödeme yapmak için yeni bir yol icat etmeye çalışıyor. Ayda bin 177 TL ödenek ile işçileri sefalete mahkûm etmek kabul edilemez” diye konuştu.

İŞTEN ATMA YASAKLANMIYOR, ERTELENİYOR

Taslağa hukukçulardan da tepki geldi. Demokrasi için Hukukçular, kamuoyunda “İşten atmalar 3 ay yasaklanıyor” iddiası ile paylaşılan taslağın, işten atmaları yasaklamadığını, sadece 3 ay süreyle ertelediğini vurguladı. DİH’ten yapılan açıklamada, taslaktaki düzenlemenin iki nedenle işçi çıkarmayı yasaklamadığına dikkat çekildi: “Birincisi, dileyen işveren tek yanlı bildirimle 25/II’nci maddeye göre işçi çıkartabilecektir. Bu hususta bir denetleme mekanizması, yargı kararından sonra dahi bir yaptırım öngörülmemiştir. İkincisi, 25/II dışında işten çıkarmalar sadece 3 aylığına yasaklanmıştır. Bu fesih yasağı değil, aksine ücretsiz izne bin 177 lira destek verip resmi feshi öteleme düzenlemesidir. Düzenleme ayrıca işverenlerin kıdem tazminatı yükünü de hafifletmeyi amaçlamaktadır.” Taslağın bu şekilde yasalaşmaması gerektiğine vurgu yapılan açıklamada, “Fesih yasağı kötüye kullanımlar da düşünülerek 25/II’yi de kapsamalı ve en azından ücretsiz izin süresinin 2 katı kadar süreyle işten çıkartılması yasaklanmalı, yasağa uymayanlar için asgari ücretin 5 katından az olmamak üzere idari para cezası uygulanmalıdır. Ücretsiz izne ayrılanlara yapılacak ödeme tutarı da en azından işsizlik ödeneği kadar olmalıdır” dendi.