Umutlar Demir Elma ile ortaklaştı

Emrah KOLUKISA 

Dünyayı halay kurtaracak. El ele, kol kola girmiş kadınlar ve erkekler, çocuklar ve gençler ve büyükler… Bir çember oluşturup halaya durduğunda insanlar, her şey bir anda nasıl değişiyor, farkında mısınız? Bir arada, beraberce, ahenk içinde hareket etmenin verdiği o güven ve mutluluk hissini hiç yaşamadığınızı söyleyebilir misiniz? Halaya durduğunuzda, ya da halaya duranlara baktığınızda yüreğinizden taşıp gelen o ritmin, dans ederek coşmanın verdiği hazzı neyle karşılaştırır ki insan, mutluluktan başka? Artvin, Borçka’da her fırsatta horon halayına duran insanlarla birlikteydik ve zaman zaman çembere girip ayak uydurmaya, zaman zaman da azıcık uzaktan izlemeye doyamadık. Anladık ki, dünyayı halay kurtaracak…

Her anı dolu dolu geçen bu üç gün İKSV’nin başlattığı Ortaklaşa Destek Programı’nın bir ayağını oluşturan Demir Elma Festivali’nin etkinliklerini izlememiz için kaçırılmaz bir fırsattı. Festivalin son günü Karagöl kıyısında yapılan son çember yağan yağmur ve hatta karın altında geçti ama bu final de duyguların yoğun yaşandığı etkinliğe fazlasıyla yakışmıştı.

KÜLTÜR VE SANATA DESTEK

Hatırlayalım; İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV), Avrupa Birliği desteğiyle yürüttüğü Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı 6 Şubat deprem felaketinin ardından öncelikle depremden zarar görmüş bölgeler olmak üzere tüm Türkiye’yi kapsayan bir hibe programıydı ve çıktılarını da şu sıralar görüyor, izliyoruz. Bir yandan Adıyaman’da Ortaklaşa Projesi kapsamında kurulan Kömür Sanat Merkezi’nin çatısı altında, Diyarbakır’dan Önce Çocuklar Derneği’nin yürütücülüğünde mayıs ayından bu yana çocukların ve gençlerin nitelikli kültür-sanat etkinliklerine erişimini ve yeteneklerini keşfetmelerini sağlamak amacıyla müzik, tiyatro ve yaratıcı sanat atölyelerinde yürütülen çalışmaların sonuçları Kömür 1. Çocuk ve Gençlik Festivali’nde halkla buluşurken; bir yandan da Artvin’in Borçka ilçesinde Gola Kültür, Sanat ve Ekoloji Derneği ile Borçka Belediyesi’nin düzenlediği Demir Elma Festivali yapıldı.

Borçka’daki festivalin arkasında özellikle iki ismin ciddi çabaları ve karşılıklı iyi niyete dayanan işbirliği olduğunu gözlemledik: Gola Başkanı Refika Kadıoğlu ile Borçka Belediye Başkanı Ercan Orhan. Hele Başkan Ercan Orhan’ın her halaya girip oynadığını ve konserlerde de akordeon çaldığını görmek ayrı keyifti. Üç yıldır devam eden Borçka Tiyatro Festivali’ni de düzenliyor Başkan Orhan ve bunu sürdürmeye kararlı. Kültür ve sanata böylesine öncelik veren bir belediyenin varlığı, özellikle de Türkiye’nin sanatsal kuraklığa mahkûm edildiği şu dönemde insana umut veriyor.

DANS... ÖZELLİKLE HORON...

Festivalin ilk gününde  Mardin’den gelen Sirkhane’nin Borçka’daki demir köprüde sergilediği gösteriyi izledik. Gün boyu dolu dolu devam eden atölyeleri kaçırmıştık ama oyuncu ve aktivist Mert Fırat ile Güneşin Oya Aydemir’in ‘Aktivizm, Dayanışma, Kültür-Sanat, Dirençlilik’ başlıklı sohbetini izledik. Yoğun ilgi gören sohbetin sayesinde Demir Elma Festivali’nin çevre odaklı bir programla süreceğini ve iklim krizine dair bir farkındalık uyandırmayı da hedefleyen bir odağı olduğunu anladık.

Doğu Karadeniz denince müzik ve dansın, özellikle de horonun ayrı bir yeri var. Levent Soy ve Zilan Kaki’nin ‘biraradadans’ gösterisi ikilinin horona kattığı modern yorumla aklımızda kalan etkinliklerden oldu. Ardından neredeyse taş atımı kadar yakınlıktaki komşu Gürcistan’dan gelen Atdzali Ensemble halk müziği topluluğunun dinletisi ve Serdar Öztop’un özellikle Ortaklaşa Projesi için oluşturduğu ve Türkiye’nin 7 bölgesinden şarkıları seslendirdiği Anadolu Kolektif konseri geldi. Öztop ve grubuna yerel sanatçıların da eşlik ettiği bu konserde horon kısmının hareketli geçtiğini ve geceyle birlikte soğuyan havaya karşı halaya duran insanların bu sayede biraz olsun ısındığını da ekleyelim. Öztop bu konserde seslendirdikleri parçaların yer aldığı bir albüm kaydedecekleri müjdesini de verdi.

Festivalin ikinci gününde Muratlı (ya da Maradit) Köyü’ne gittik ve eskiden bir hayli gelişmiş bir kaza olan bu köyün Gürcistan sınırının kapanmasıyla birlikte ekonomik olarak gerilediğini ve sonuçta nüfusunun da azalmasıyla bir köye kadar küçüldüğünü dinledik, köyün muhtarından ve yaşlılarından. Köydeki ahşap camiinin hikâyesini de sanat tarihçisi Mustafa Kaya’nın ağzından dinledikten sonra artık köyün bir simgesi haline gelmiş Demir Elma Ağacı’nı ziyaret ettik ve Güneşin Oya Aydemir’in anlatımıyla burada mini bir ayine dönüşen etkinliğe eşlik ettik.

Gola Kültür, Sanat ve Ekoloji Derneği Başkanı Refika Kadıoğlu “Benim için bir festival tasarlamak, bir coğrafyanın dönüşümüne kültür sanat vasıtasıyla aracılık etmek anlamına geliyor ve bu çok heyecan verici” diyor. Onun bu bulaşıcı heyecanı gelecek döneme dair de ışık tutuyor ve yeni paylaşımların, yeni beraberliklerin müjdesini veriyor. Demir Elma’nın bir sonraki buluşmasına gidebilir miyiz bilemem, ama Borçka’nın Demir Elma’ya sahip çıkacağını, halay çemberlerinin beraberce yeniden kurulacağını gönül rahatlığıyla söyleyebilirim.

∗∗∗

NEDEN DEMİR ELMA?

2022’de Coğrafi İşaret alan Borçka Demir Elması ya da Lazların yaşadığı bölgelerdeki adıyla Laz Elması için Borçka Belediye Başkanı Ercan Orhan şöyle diyor: “Yıllardır bütün köylerde çok fazla yetişen meyvedir. Bazı yıllar neredeyse hiç meyve vermez ama bazı yıllarda da, tahmini iki yılda bir, çok fazla meyve verir. Elmamıza, ürünlerimize sahip çıkmıyoruz. Görünür hale getirmek gerekiyordu. Bunu başarmak ve Borçka’ya yeni bir değer katabilmek için çok çaba sarf ettik. Hatta kent meydanına Demir Elma’nın figürünü koyduk. Artık Demir Elma denince Türkiye için bu işin başkenti Borçka oldu, bu tescillendi.”