Üreten de tüketen de güvensiz
Sektörel güven endeksleri sert düşüşle alarm verir hale geldi. Yurttaşların enflasyon beklentileri ise Şimşek’in pembe tablosuna rağmen iyileşmedi. Anketlere göre ne üreticiler ne de tüketiciler geleceğe umutla bakabiliyor. Zaten düşme eğilimindeki ekonomiye güven, 19 Mart operasyonlarıyla sarsıldı. Temel sektörlerde güven en düşük seviyelere geldi. Yurttaşın, özellikle emekliler ve öğrencilerin enflasyon beklentisi ise tırmanıyor.
EKONOMİ SERVİSİ
Ekonomide alarm vermeyen neredeyse hiçbir sektör kalmadı. Ne ekonominin iskeletini oluşturan sektörlerde, ne de yurttaşta ekonomiye güven sağlanabiliyor. Ne üretici ne de tüketici gözünde ekonomi güvenilecek seviyeye gelebiliyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile ekonomi yönetiminin, programları ile çizdiği pembe tabloya kimse güvenmiyor. 19 Mart operasyonlarının ardından tozu dağılan pembe tablonun göstergelere yansımaları ise bu ay belirginleşti. Ekonomi yönetiminin suni güvenine, ne sektörler ne yurttaşlar güvenebildi.
Ana sektörlerde ekonomiye güven hızlı düştü. 2025 yılı Nisan ayına ilişkin mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksleri, hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerinde bir önceki aya göre düşüş kaydetti. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan verilere göre, üç ana sektörde de güven endekslerinin gerilemesi dikkati çekti. Reel sektörde de benzer durum gözlenirken ekonomiye güven 7 ayın en düşük seviyesini gördü.
İMALAT SANAYİSİNDE ALARM ZİLLERİ ÇALIYOR
İmalat sanayisini ifade eden reel kesimin ekonomiye güveni de kapasitesini kullanım oranı da geriledi. Üretimdeki kriz, endekslerde dibin görülmesine neden oldu. Finansman krizi, kapasite kullanamama ve ihracat eksikliği ile zaten kötü giden sektör, iyimserliğini güçlükle koruyabildi. TCMB anketi sonuçlarına göre Reel Kesim Güven Endeksi nisanda bir önceki aya göre 0,9 puan azalarak 103,2 seviyesinde geriledi. Nisan ayında mevsimsellikten arındırılmış endeks ise bir önceki aya göre 2,4 puan azalarak 100,8 seviyesinde gerçekleşti. Alt endekslere bakıldığında, genel gidişat, gelecek üç aydaki üretim hacmi ve son üç aydaki toplam sipariş miktarına ilişkin kötüsem bakış endeksi geriletti.
Reel kesimin istihdamda düşüş beklentisi de dikkat çekici seviyede geriledi. Sektör, gelecek 3 ayda toplam istihdama bakışı 2020'den beri en kötümser seviyeye gelerek düşüş eğiliminde gerçekleşti. Sektörde gelecek 12 aylık dönem sonu itibarıyla yıllık üretici fiyat endeksi beklentisi de yükseldi. Ankete göre reel sektör, 12 ay sonra yıllık enflasyonun yüzde 38,9 olmasını bekliyor.
Ekonomiye güvenemeyen imalat sanayinde kapasitenin tamamı da kullanılamıyor. İmalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış Kapasite Kullanım Oranı, bir önceki aya göre 0,6 puan azalarak yüzde 74,6 seviyesinde gerçekleşti. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış Kapasite Kullanım Oranı da bir önceki aya göre 0,1 puan azalarak yüzde 74,3 seviyesinde izlendi. Kapasite kullanımı dayanıklı olmayan mallarda yüzde 72,7'ye, dayanıklı mallarda yüzde 71,9'a geriledi. Kapasite kullanımı, Mart 2023'ten bu yana en kötü seviyede gerçekleşti.
BOYKOTU HİSSETTİLER
Boykot ayı olan Nisan'da, perakende sektöründe de ekonomiye güven geriledi. Martta 113,4 olarak ölçülen endeks, nisan ayında 110,6’ya gerileyerek yüzde 2,5 oranında azaldı. Tüketim boykotunun etkileri alt endekslere de yansıdı. Sektörde son üç aya ilişkin iş hacmi ve satışlar endeksi 126,4’ten 123,2’ye düştü. Mevcut mal stok seviyesi de 93,4’ten 91,2’ye indi.
Sektörün, satışların süreceğine dair iyimser bakışı da geriledi. Gelecek üç aya ilişkin satış beklentisi 120,4’ten 117,4’e gerileyerek yüzde 2,5 düşüş gösterdi. Alt endekslerdeki düşüşler, sektörün talepte yavaşlama beklentisini işaret etti.
EMEKLİLER VE ÖĞRENCİLER ENFLASYONDAN UMUTSUZ
Şimşek, yurttaşı 22 aydır düşüremediği enflasyonu, 12 ay sonra düşürmüş olacağına ikna edemiyor. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM), nisan ayına ilişkin hanehalkı enflasyon beklentileri raporunu yayımladı. Rapora göre, yurttaşların bir yıl sonrasına ilişkin ortalama beklentisi yüzde 61,2 seviyesine yükseldi.
Kadınların enflasyon beklentisi yüzde 64, erkeklerin ise yüzde 59,7 oldu. En yüksek enflasyon beklentisi yüzde 67 ile 55-64 yaş grubunda gözlendi. İş durumuna göre değerlendirildiğinde ise öğrencilerin beklentileri dikkat çekti. Öğrencilerin bir yıl sonrası için ortalama enflasyon beklentisi yüzde 71,4 ile tüm gruplar arasında zirvede yer aldı. En düşük beklenti ise yüzde 55,1 ile işverenlerde görüldü.
Koç Üniversitesi'nin Hanehalkı Enflasyon Beklenti Anketi de nisan ayında hem yıl sonu hem de 12 aylık enflasyon beklentileri yükseldi. Ankete göre 12 aylık dönemde enflasyon beklentisi yüzde 66'dan yüzde 68'e yükselirken yılsonu enflasyon beklentisi de yüzde 67'den yüzde 69'a çıktı. Koç anketinde de tıpkı BETAM gibi en düşük beklentilerin orta yaşta yoğunlaştığı, buna karşılık en genç ve en yaşlı gruplarda beklentilerin görece daha yüksek düzeyde seyrettiği gözlemlendi.
İNŞAATTA DİBE DOĞRU
TÜİK verilerine göre, mevsim etkilerinden arındırılmış İnşaat Sektörü Güven Endeksi 85,1 ile son 33 ayın en düşük seviyesine indi. Mevsim etkilerinden arındırılmış verilerle martta 88,9 olan endeks, nisan ayında 85,1 seviyesine inerek yüzde 4,2 oranında düşüş gösterdi. İnşaatta ekonomiye güven, en son 2022 yılının ilk yarısında bu seviyeleri görmüştü. Alınan kayıtlı siparişlerin mevcut düzeyi 84,6’dan 83,0’a düşerken önümüzdeki üç ay için öngörülen toplam çalışan sayısı beklentisine ilişkin endeks 93,2’den yüzde 6,4'lük hızlı gerileme ile 87,2’ye geldi.
Uzun süredir düşük seviyelerde ilerleyen güven endekslerine sahip sektörün beklentilerinden biri de yüksek faizlerin düşürülmesiydi.
HİZMETTE BİLE DÜŞÜŞ
Uzun süredir eşik değerin üzerinde endekse sahip hizmette de bu ay sert düşüş oldu. Hizmet sektörü güven endeksi martta 114,4 iken nisanda 109,5’e gerileyerek yüzde 4,3 düştü. Sektörlerde kötümser bakışın hâkim olduğu aylarda dahi hizmet sektörünün bakışı, eşik değerin üzerinde seyretmişti. Üretimdeki daralma ile ülke ekonomisinin hizmete dayalı kimliği belirginleşirken 19 Mart'ın ardından buradaki düşüş de dikkati çekti.
