Üretici ile tüketici arasındaki makas açılıyor

Havva Gümüşkaya

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ekim ayına ilişkin enflasyon rakamlarını açıkladı. Buna göre ekim ayında tüketici fiyat endeksi bir önceki aya göre yüzde 2,13, yıllık bazda ise yüzde 11,89 arttı. TÜİK rakamlarına göre enflasyonda yılbaşından bu yana en yüksek aylık artış ekim ayında yaşandı. Öte yandan dolar kurundaki artış da üretici fiyatlarına yansıdı. Üretici fiyat endeksi Aralık 2019’a göre yüzde 17,48 geçen yılın ekim ayına göre 18,20 arttı.

Koronavirüs salgınının kontrol altına alınamaması ekonomik krizin boyutlarını giderek büyütüyor. Çarşı pazarda fiyatlar el yakarken TÜİK’in açıkladığı enflasyon rakamları son 4 aydır kısmi artışlarla yüzde 11 seviyelerinde seyrediyor. Eylül ayında yüzde 11,75 olan yıllık enflasyon ekimde yüzde 11,89’a çıktı. Öte yandan Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) göre ekim enflasyonu TÜİK’in açıkladığı rakamın 0,43 puan üzerinde gerçakleşti. ENAG, ekim ayında tüketici fiyatlarının bir önceki aya göre yüzde 2,56 arttığını açıkladı.

Ne YEP’in ne Merkez’in hedefleri tuttu

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından eylül ayında açıklanan Yeni Ekonomi Programı'nın (YEP) yılsonu dolar kuru hedefinin ardından enflasyon hedefi de çöp oldu.

YEP’e göre yılsonu dolar kuru hedefi 7,68’di. Ancak hemen her gün yeni rekor seviyelerini test eden dolar/TL kuru şimdiden 3 yıllık hedefleri aşarak 8,51’e kadar çıktı. Yılsonu enflasyon gerçekleşme tahmini ise yüzde 10,5 olarak belirlenmişti.

Merkez Bankası’nın düzenlediği son beklenti anketinde ise yılsonu enflasyon tahmini yüzde 11,76 olmuştu.

ÜFE rekor kırdı

Dolar kurundaki artış özellikle ithalata dayalı üretim alanlarında fiyatları artırdı. Üretici fiyat endeksi ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 3,55, bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 17,48, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 18,20 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 9,11 artış gösterdi. Böylece üretici fiyat endeksi yılbaşından bu yana en yüksek seviyeye ulaşmış oldu.

En büyük artış ise imalat sektöründe meydana geldi. İmalat sektöründe aylık üretici fiyat endeksi artışı yüzde 3,74 olurken yıllık bazda yüzde 19,81’lik arttı.

***

Kış zamlarla geldi

Ekimde, endekste kapsanan 418 maddeden; 52 maddenin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 42 maddenin ortalama fiyatında değişim olmadı ve 324 maddenin ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.

Soğuk havaların etkisini göstermesiyle kışlık kıyafet fiyatlarına zam geldi. Ekimde en yüksek fiyat artışı yüzde 38,58 ile erkek kazağında gerçekleşti. Erkek kazağını yüzde 30,77 ile kadın için hırka, yüzde 26,34 ile kabak izledi.

Ekimde fiyatı en çok artan ürünler (yüzde)

Erkek kazağı: 38,58
Kadın hırkası: 30,77
Kabak: 26,31
Salatalık: 22,31
Kadın botu: 19,83
Yumurta: 16,74
Kuru soğan: 16,24
Taze fasulye: 16,05
Ayçiçek yağı: 11,39

***

Sofranın tadı tuzu kalmadı

Son bir yıl içinde sıvı yağdan yumurtaya temel gıda ürünlerindeki fiyat artışı dikkat çekti. TÜİK’e göre geçen yılın ekim ayında bir yumurtanın ortalama fiyatı 0,45 kuruş iken bu yıl yüzde 55,74 aratarak 0,70’e kadar çıktı. Sofraların vazgeçilmezi ayçiçek yağının fiyatı da yüzde 34,27 oranında arttı. Geçen yıl bir litre yağın ortalama fiyatı 10 lira 55 kuruş iken bu yıl 14 lira 17 kuruşa çıktı.

Yumurta: yüzde 55,74
Mercimek: yüzde 58,63
Taze fasulye: yüzde 42,26
Kuru fasulye: yüzde 40,74
Kuru soğan: yüzde 37,51
Ayçiçek yağı: yüzde 34,27
Sivri biber: yüzde 20,82