Üreticileri değil ithali korudular

Ekonomi Servisi

Hükümet artan gıda enflasyonuna karşı ithalat silahını bir kez daha çıkardı. Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre bazı hububat ve bakliyat ürünlerinde gümrük vergisi oranları yılbaşına kadar yüzde sıfır olarak uygulanacak. Ticaret Bakanlığı’ndan edinilen bilgilere göre, karar, dünya genelinde görülen Covid-19 salgını nedeniyle hububat ve bakliyat fiyatlarında yaşanan artışın önüne geçilebilmesi, iç piyasa fiyatlarının makul seviyelerde tutulabilmesi ve spekülatif fiyat hareketlerine meydan verilmemesi amacıyla alındı.

Buna göre, buğday, arpa, mısır, çavdar, yulaf ile kırmızı mercimek, yeşil mercimek ve nohut için uygulanan gümrük vergisi oranları 1 Ocak 2022'ye kadar yüzde sıfır olarak belirlendi.

Öte yandan kavrulmamış kahvenin gümrük vergisi oranı da yüzde 13'ten yüzde 8'e indirildi. Bu oran, en az gelişmiş ülkelerden (EAGÜ) ithalatta ise yüzde 6 olarak belirlendi.

Türkiye’nin buğday ithalatı sürekli artıyor. Çiftçiyi desteklemesi için kurulan Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından hasat döneminde yapılan ithalatlar büyük tepkilere neden oluyor. Ülkede buğday üretimi ve ekim alanları ise giderek azalıyor. Özellikle bu yıl yaşanan kuraklık nedeniyle ciddi verim kayıpları söz konusu. Ancak resmi verilere göre Türkiye son 5 yılda 32 milyon 67 bin ton buğday ithal etti. Üretim ve ekim alanlarındaki azalma ithalat ile giderilmeye çalışıyor. Çiftçinin girdi maliyetleri ise sürekli artıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’na göre Türkiye’nin 2002’de sadece 150 milyon dolar ödediği buğday ithalatının 2019 yılı faturası 2,3 milyar doları buldu.

İktidarın ithalat politikalarını değerlendiren TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Remzi Suiçmez, hasat dönemi yapılan ithalatın geçen yıl da yapıldığını hatırlattı. Suiçmez, “Geçen yıl 9 milyon 750 bin ton buğday ithal ettik. 2 milyar 365 milyon dolar ödedik. Daha kuraklık bu kadar etkisi olmadan böyle bir ithalat yaptık. Geçen yıl da biz hububatta ithalatta sıfır gümrük vergisine geçtik. Gümrük vergisini sıfırlamak bugünün uygulaması değil” ifadelerini kullandı.
Bu yıl hasat döneminde 4 ithalat ihalesi düzenlendi. Toprak Mahsulleri Ofisi’nin eylül başında yaptığı 300 bin ton ekmeklik buğday ithalat ihalesinde ton başına ortalama 327,72 dolar ile 336 dolar arasında fiyat verildi. TMO’nun yaptığı dördüncü ihalede ekmeklik buğday fiyatı zirveye ulaştı. 30 Haziran‘da yapılan ihalede ton başına ortalama fiyat 260 dolar, 13 Temmuz’daki ihalede 257 dolar, 4 Ağustos‘ta açılan ihalede 299 dolar ile buğday ithalatı yapılırken 2 Eylül’de ortalama fiyat 327 ile 336 dolara çıktı. İki ayda yapılan 4 ihalede ithal buğdayın fiyatı ton başına ortalama 67 dolar artmış oldu.
Sadece ithal buğday fiyatı artmıyor, yerli buğdayın fiyatı da artıyor. Toprak Mahsulleri Ofisi sezon başında ekmeklik buğday alım fiyatını ton başına 2 bin 250 lira, makarnalık buğday alım fiyatını 2 bin 450 lira olarak açıkladı. O dönem serbest piyasada ekmeklik buğday fiyatı 2 bin 500 lira seviyelerindeydi. Bugünlerde ise makarnalık buğdayın tonu 3 bin liranın üzerinde. Ekmeklik buğday ise 2 bin 700- 2 bin 800 lira.

SIFIRLAMAK ÇÖZÜM DEĞİL

Türkiye’nin yıllık buğday üretimi 20 milyon ton civarında seyrediyor. 2020’de 20 milyon 500 bin ton üretim yapıldığı tahmin edilirken bu yıl 19 milyon ton üretim yapılacağı tahmin ediliyor. Ancak yaşanan kuraklık nedeniyle rekolte kayıplarının çok daha fazla olacağı tahmin ediliyor.

Sıfır gümrük vergisinin çözüm olmadığını söyleyen Suiçmez de sofrada zam furyası yaşanacağının altını çiziyor: “Buğday, makarna ve ekmek zammı olarak bize dönecek. Arkasından zamlar devam edecek. TMO rekolte tahmininde yanıldı. Açıklanan taban fiyatını düşük tutarak yerli üreticinin ürünü alıp stoklarının bir kısmını dolduramadı. Yurtdışından daha düşük fiyatla alması gereken ürünleri daha yüksekten alır duruma geldi. Sıfır vergisi çözüm değil. Geçen yılda bu uygulama yapıldı ama çözüm olmadı.”

ABD Tarım Bakanlığı bu sezon Türkiye için rekolte tahmini 16,5 milyon ton oldu. Nisan ayındaki tahmin ise 17,6 milyon tondu. Bakanlığın Türkiye’deki buğday tüketim tahmini geçen yıla göre 1,4 milyon ton artışla 22 milyon ton oldu. Buğday için ihracat tahmini 6 milyon ton, ithalat tahmini ise 11,5 milyon ton oldu. Bu ithalat seviyesi Türkiye için yeni bir ithalat rekoru anlamına geliyor.

Ayrıca arpa rekoltesi için 7,5 milyon ton olan tahminin 4,5 milyon tona düştüğü belirtildi. Buna göre arpa üretim tahmini mayıs ayına göre yüzde 40 azaldı. Bu yıl Türkiye için arpa tüketimi tahmini, üretimde geçen yıla göre keskin düşüş nedeniyle 7,5 milyon ton olarak gerçekleşti. Bu tahmine göre Türkiye’nin 2,75 milyon ton arpa ithal edeceği hesaplandı. Mısır üretim tahmini ise 6,8 milyon ton olarak gerçekleşti. Bakanlığın Türkiye için mısır ithalat tahmini 2,8 milyon ton, pirinç ithalat tahmini ise 450 bin ton olarak gerçekleşti.

Çözümün gelecek yılın hesaplanarak yapılması gerektiğini vurgulayan Suiçmez, çiftçilerin desteklenmesi gerektiğine dikkat çekti. Suiçmez, çözüm önerilerini şöyle sıraladı: “2022 yılını düşünerek çiftçimize destekler arttırılmalı ve zamanında destek verilmeli. Gübre dahil girdilerin KDV’leri azaltılması gerekiyor. Aynı zamanda kredi faizlerini azaltması lazım. Bu koşulların şimdiden sağlanması, yerli üretimde devamlılığın sağlanması gerekiyor. Dışa bağımlı bir şekilde tarımda sorunları çözemeyiz.”