Ustalıkla seyreden bir roman içinde roman

Emine KARTAL

Everest Yayınları’nın Türkiyeli okurlarla buluşturduğu yazar Javier Cercas’ın ‘Salamina Askerleri’ de Cercas külliyatındaki yerini aldı.

Cercas’ın sıra dışı kurguyla kaleme aldığı ve üzerinden 60 yıldan daha uzun bir zaman geçmiş bir olayın peşine düşen Javier Cercas isimli kurgusal bir yazarın ağzından anlattığı hikâye, çok katmanlılığıyla okuru çekiyor. Yapısı, kurgusu ve üslubuyla hassas bir denge kuran, anlattığı döneme dair derin bilgileri olmayan okurların bile bağ kurabildiği leziz bir roman.

“Rafael Sánchez Mazas’ın kurşuna dizilmesinden söz edildiğini ilk duyduğumdan, 1994 yazından bu yana 6 yıldan fazla zaman geçti. O zaman 3 şey gelmişti başıma: Birincisi babam artık hayatta değildi, ikincisi karım beni terk etmişti, üçüncüsü de yazarlık hayatıma son vermiştim” sözleriyle açılan ‘Ormandaki Dostlar’ adlı ilk bölüm, başarısız yazarlık kariyeriyle ilgili sıkıntılar yaşayan ve gazetecilik uğraşına geri dönmek zorunda kalan anlatıcının, merakını celbeden bir hikâyenin peşine düşüşüne odaklanıyor. Bir anlamda bir araştırma günlüğü gibi ilerleyen bölümde kurgusal Javier Cercas’ın yazılı materyalleri incelemenin yanı sıra döneme tanıklık etmiş insanların peşine düşüp onlarla konuşmalarını ve bir öykü yapbozunun kayıp parçalarını teker teker buluşunu okuyoruz.

SALAMİNA ASKERLERİ
Javier Cercas
Çeviren: Saliha Nilüfer
Everest Yayınları, 2022

İkinci bölüm ise ilk bölümde tanık olduğumuz araştırma sürecinin sonucunu sunuyor okura. İç Savaş döneminde Franco saflarında yer alan, Falanj hareketinin kurucusu olan, kurşuna dizilmekten Cumhuriyetçi bir asker sayesinde kurtularak uzun bir süre bir ormanda saklanan ve Franco iktidarında bakanlık yapan yazar ve şair Rafael Sanchez Mazas’ın yaşamına dair bir belgeseli andıran bu bölüm, Mazas’ın saklandığı dönemde ‘ormandaki dostlarına’ o günleri kaleme alacağı kitabına vereceğini söylediği isimden alıyor: ‘Salamina Askerleri’.

Kurgusal Cercas’ın ortaya çıkardığı işten duyduğu memnuniyetsizlikten doğan ‘Stockton’da Randevu’ adlı üçüncü bölümse, yazarın perspektifindeki bir altüst oluşu da simgeliyor. Bu noktaya kadar nispeten durağan ilerleyen ve yazarın da okurun da zihninde beklenen çarpıcı etkiyi göstermeyen roman, sabırlı okurlar için bu bölümde meyvesini veriyor. ‘Asıl kahraman kimdir?’ sorusunun peşinden giden, Mazas’ın kurtulma hikâyesine bakış açısını değiştiren ve kimliği belirsiz Cumhuriyetçi askerin peşine düşen kurgusal Cercas, romanın asıl amacını ve anlamını bu bölümde buluyor.

Kurgu dışını andıran bir kurgu, roman içinde roman, tarih ile kurguyu, gerçek karakterlerle kurgusal akışı başarıyla birleştiren ve bu birleşme noktasındaki ince çizgide ustalıkla seyreden ‘Salamina Askerleri’, Javier Cercas tarafından da “yazdığım en iyi roman” olarak niteleniyor.