Vanaları kısın, kar değil zam yağacak: En zor kış geliyor

Havva Gümüşkaya

Kış mevsimi geliyor. Ülkenin birçok noktasında yüksek kesimlere ilk kar düştü bile. Meteoroloji uzmanlarına göre bu kış özellikle İstanbul için yoğun kar yağışlı geçecek. Kuraklık, yangın, sel ve sıcaklıklarla geçen bir yazın ardından "Bu kış nasıl geçecek?” sorusu yurttaşların da gündemine girdi. Ancak bu soruda mevsim şartlarından ziyade “Bu yoklukta kış nasıl geçecek?” kaygısı ön planda yer alıyor.

Ekonomistlere göre bu kış adeta zam yağmuru yaşanacak. Yılbaşında 2 bin 825 lira olarak belirlenen asgari ücret, bugüne kadar yapılan zamlar karşısında çoktan eridi. Açlık sınırı ise asgari ücretin üzerinde, 2 bin 926 lira olarak hesaplanıyor.

Doğalgazdan elektriğe, gıda fiyatlarından konut kiralarına hemen her tüketim harcamasında yüksek zamlar söz konusu. Yaklaşan kışın çetin geçeceği ise şimdiden ortada…

1 -MAAŞLAR EV KİRASINA GİDECEK

Ülke genelinde ciddi ucuz konut sıkıntısı yaşanıyor. 16 milyonluk nüfusuyla ülkenin en kalabalık şehri olan İstanbul’da, hem satış hem kiralama bedellerinde fahiş artışlar dikkat çekiyor. Pandemi öncesinde 400 bin TL civarındaki evlerin fiyatı, bugünlerde neredeyse 750 bin TL’ye kadar çıkmış durumda. Konut sahibi olmak giderek hayal olmaya başladı ancak yalnız satılık değil kiralık daire fiyatları da dudak uçuklatıyor. Yüksek fiyatlar nedeniyle, 100 bin ailenin kiralık ev bulma sorunu yaşadığı belirtiliyor.

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi’nin (BETAM) eylül raporuna göre son bir yılda ortalama kiralık konut ilan m2 fiyatındaki artış oranı ağustosta yüzde 34,6 oldu. Ortalama kiralık konut ilan m2 fiyatı ise 20,9 TL’ye yükseldi. Yıllık kira artış oranı İstanbul’da yüzde 50,7, Ankara’da yüzde 31,8 ve İzmir’de yüzde 30,9 olarak gerçekleşti. Bu gelişmelerin sonucunda ortalama kiralık konut ilan m2 fiyatları İstanbul’da 31,8 TL, Ankara’da 15,4 TL, İzmir’de ise 21,8 TL oldu. Enflasyondan arındırılmış kira fiyatları da hem ülke genelinde hem de üç büyük ilde arttı.

BETAM’ın hesaplamasına göre İstanbul’da 100 m2’lik bir evin kirası 3 bin 180 lira civarında.

2- ELEKTRİK FATURASI EN AZ 30 LİRA ARTACAK

Elektrik ve doğalgaz fiyatlarında, artan uluslararası fiyatlar ve yurtiçinde azalan hidroelektrik üretimini ikame eden doğalgaz kullanımından dolayı gelecek ay yüzde 15’e varan oranlarda artış yapılması bekleniyor. Reuters’ın 4 kaynağa dayandırarak aktardığı bilgilere göre Türkiye’de gelecek ay doğalgaza yüzde 15, elektriğe ise yüzde 8-15 arasında zam yapılacak.

Elektrik en son temmuz ayında yüzde 15 zamlandı. Bu zamla ayda 230 kilovatsaat elektrik tüketen bir ailenin elektrik faturası 210,96 lira olarak hesaplanıyor. Ekimde yapılacak olası yüzde 15’lik bir zamla 91,56 kuruş olan elektrik birim fiyatının 1lira 5 kuruşa çıkması bekleniyor. Bu durumda 230 kilovatsaat elektrik tüketen bir ailenin faturası 210 liradan 241 liraya çıkacak.

3- ZAM SOFRALARI KURULACAK

Ekonomistlere göre özellikle gıda fiyatlarındaki artış nedeniyle bu yıl ‘en zor kış’ olacak. Zira marketten, pazardan alınan bir ürünü bir daha aynı fiyata almak giderek zorlaşıyor. Tüketici fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 20’ye dayanmış durumda. Tarımsal üretimin en fazla olduğu yaz aylarında dahi yükselen gıda fiyatlarındaki yıllık artış yüzde 29. Üretici ve tüketici fiyatındaki makas ise her ay rekor kırıyor.

Tüm dünyada kuraklık ve Covid-19 salgınının yarattığı tahribat nedeniyle artan gıda fiyatları, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) küresel gıda fiyat endeksine göre ağustosta yıllık yüzde 32,9 yükseldi.

Bir zamanlar tarım ülkesi olarak nitelendirilen Türkiye’de ise bu artış çok daha fazla hissediliyor. Giderek ithalata bağımlı bir konuma gelen ülkede kurlarda ve dışarıda yaşanan en ufak bir hareket zam olarak sofralara yansıyor. Bu nedenle Merkez Bankası’nın yüzde 1’lik faiz indiriminin ardından dolar kurunun rekor kırmasının etkileri önümüzdeki günlerde enflasyonun artmasına ve sofraların daha da pahalanmasına neden olacak.

4- İCRA DOSYALARI KAPININ ÖNÜNDE

Salgının başında dağıtılan ucuz kredilerde geri ödeme sorunu başladı. Bireysel kredi veya bireysel kredi kartı borcundan dolayı yasal takibe intikal etmiş kişi sayısı 2021 yılının ocak-temmuz döneminde, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 82 artarak 741 bin kişiye yükseldi. Temmuz sonu itibarıyla toplamda 3 milyon 644 bin yurttaş yasal takipte bulunuyor.

Ulusal Yargı Ağı (UYAP) üzerinden alınan verilere göre bu yıl 1 Ocak- 25 Eylül günleri arasında icra ve iflas dairelerine toplam 5 milyon 321 bin yeni dosya geldi. Yeni gelen dosya sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyondan fazla arttı.

Yurttaşların, bankalara, finansman şirketlerine, varlık yönetim şirketlerine ve TOKİ’ye olan toplam borcu ise 1 trilyon 4 milyar liraya ulaştı.

Öte yandan düşük gelirliler borcunu borçla kapatmaya devam ediyor. Türkiye Bankalar Birliği’nin verilerine göre nisan ve haziran aylarını kapsayan üç aylık dönemde kredi kullananların yüzde 29’unu asgari ücret ve civarında maaş alan yurttaşlar oluşturuyor. Aynı dönemde tüketici ve konut kredisi borçlusu 1 milyon 4 bin 383 kişinin geliri 3 bin liranın altında.

***

AKP’liler de kiralardan rahatsız

Aksoy Araştırma tarafından yayımlanan Türkiye Monitörü araştırmasının 38’inci hafta sonuçlarına göre yurttaşların tamamına yakınının kira fiyatlarını yüksek bulduğu açıklandı. Araştırmaya katılan yurttaşların yüzde 96,5'i ev kiralarının yüksek olduğunu düşünüyor.

Araştırmaya seçmen bazında bakıldığında ise Cumhur İttifakının iki bileşeni olan AKP ve MHP seçmeni arasında da ev kira ücretlerinin “çok yüksek” veya “yüksek” olduğu görüşüm hâkim.

AKP seçmeninin yüzde 93,8’i kira fiyatlarının “çok yüksek” veya “yüksek” olduğunu belirtirken; yüzde 5,6’sı kira ücretleri “olması gerektiği gibi” yanıtını verdi.
MHP seçmeninin de yüzde 97’si kira ücretlerinin “çok yüksek” veya “yüksek” olduğunu belirtti. Kira ücretlerinin “olması gerektiği gibi” olduğu görüşünü paylaşan MHP seçmeninin oranı ise yüzde 3 seviyesinde.