Vicdanlar failleri bağışlamayacak

Rıfat Kırcı

AKP’nin emekçi düşmanı politikaları her gün yeni canları yutmayı devam ediyor. Sermaye yanlısı politikalar, denetimsizlik, liyakatsizlik, iş cinayetlerine verilen ödül niteliğindeki cezalar yeni facialar doğuruyor. Ucuz iş gücü olarak görülen göçmenler de bu kıyıma maruz kalıyor.

İstanbul Güngören’de çıkan yangında 5 Suriyeli göçmen işçinin yaşamını yitirmesi de kirli düzeni bir kez daha teşhir etti. Yaşamını yitiren işçilerin cansız bedenine bir işçinin ifadesi üzerine saatler sonra ulaşılabildi.

Güngören’de tekstil malzemeleri üretilen 5 katlı bir işyerinde cuma günü öğle saatlerinde yangın çıktı. Patlamaların da meydana geldiği yangın, itfaiye ekiplerinin müdahalesi sonucu söndürüldü. Yangından kaçmak isteyen bir işçi balkondan atladı. İlk belirlemelere göre 6 işçi yaralandı. Dumandan etkilendiği belirten yaralılar tedavileri için hastaneye kaldırıldıktan sonra taburcu edildi.

Saatler sonra ulaşıldı

Olayla ilgili soruşturma başlatılırken, bir işçi akşam saatlerinde polise verdiği ifadede yangın sırasında 4 işçinin kendisini tuvalete kilitlediğini belirtti. Bunun üzerine binada çalışmalar başlatıldı. İşçilerin cansız bedenlerine kendilerini kilitledikleri tuvalette ulaşıldı ve otopsi yapılmak üzere Adli Tıp Kurumu morguna gönderildi. İlk belirlemelere göre işçilerin dumandan zehirlenerek yaşamlarını yitirdikleri belirtildi. Valilik tarafından yapılan açıklamada yaşamını yitiren işçilerin yabancı uyruklu olduğu aktarıldı.

Bakırköy Cumhuriyet Başsavcılığı dün sabah yaptığı açıklamada işyeri yetkilisi olduğu belirtilen 4 kişinin gözaltına alındığını duyurdu. Gözaltılar daha sonra adliyeye sevk edildi. Olay yeri inceleme ve itfaiye ekipleri işyerinde incelemeler gerçekleştirdi. Yangından bir gün sonra 1 işçinin daha cansız bedenine ulaşıldı. Yaşamanı yitiren işçi kimlik tespiti için Adli Tıp Kurumu morguna gönderildi. Yapılan çalışmaların ardından yaşamını yitiren işçilerin Suriyeli olduğu belirlendi. 3 işçinin cansız bedeni defnedilmek üzere ülkelerine gönderildi.

Kilitli bulundular

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) Göçmen Daire Başkanı Seyit Aslan kayıt dışı çalışmaya dikkat çekerek şöyle konuştu: “Burası genellikle tekstil üretimi yapıyor. Dikim, boyama gibi işler gerçekleştiriliyor. Boyama yapılan alanda tiner ve çeşitli inceltici kimyasallar da kullanılır. Yaşamını yitiren işçiler kaçak çalıştırılıyor. Bizim buradaki görüşümüz, yangın nasıl olsa söndürülür denerek kaçak çalıştırılan işçilerin tuvalete kapandıkları yönünde. Çünkü kayıt dışı çalıştırma ortaya çıkarsa sorun olur. Ancak yangına zamanında müdahale edilmediği için yanıcı, patlayıcı maddelerin de etkisiyle alevler büyüyor ve kendilerini dışarı atamıyorlar. Sonradan fark ediliyor ve işçilerin cansız bedenleri tuvalette kilitli şekilde bulunuyor.”

Aslan, işyerlerindeki denetimsizliğe de dikkat çekti. Kayıt dışı, ruhsatsız birçok atölyenin olduğunu ve buralarda göçmen işçilerin çalıştırıldığını aktaran Aslan şöyle konuştu: “Bu bölgede geçmişte ben de 10 yıl işçi olarak çalıştım. Durumu biliyorum. Mesken, dükkan olarak tutulan yerler daha sonra atölyelere dönüştürülüyor. Mülki amirler buna göz yumuyor. Göçmen işçilerin ellerinden kimlikleri, pasaportları alınarak çalışmaya mecbur bırakılıyorlar. Bu işyerinde de çalışma ruhsatı var mı, kaydı var mı hiçbir şey belli değil, kimse bilmiyor.”

Daha önce de yaşandı

Benzer faciaların sık sık yaşandığını hatırlatan Aslan “Daha önce Kıraç, Hadımköy ve başka yerlerde aynı görüntülerle karşı karşıya kalmıştık. Buralarda da İşçiler üzerine kapılar kilitlendiği için, çıkan yangında dışarı çıkamadılar, yanarak ve boğularak hayatlarını kaybettiler” dedi.

Göçmenleri kayıt dışı çalıştırmanın çok yaygın olduğunu belirten Aslan şunları söyledi: “Kaçak ve kayıt dışı çalıştırılan mültecilerin oranı yüzde 80’i aşıyor. Bu kayıt dışılığa ne yazık ki göz yumuluyor teşvik ediliyor. Ne adına; rekabet adına, daha düşük işçilik maliyeti adına devletin ilgili birimleri bu duruma göz yumuyorlar. İşçileri kayıt dışı çalıştırılmalarına göz yuman, denetlemeyen, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından başlayarak hiçbir önlem almayan, Valillik, Belediye, Kaymakamlık gibi kurumların sorumluluğu ne olacaktır?”

2021’de 94 ölüm

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi raporuna göre 2021 yılında en az 94 göçmen işçi yaşamını yitirdi. Bu işçilerin geldikleri ülkeler şöyle belirtildi: 42 işçi Suriyeli; 17 işçi Afganistanlı; 7’şer işçi Rusyalı ve Türkmenistanlı; 5 işçi Pakistanlı; 3 işçi Somalili; 2’şer işçi Azerbaycanlı, Gürcistanlı ve İranlı; 1’er işçi Bulgaristanlı, Güney Koreli, Macaristanlı, Moldovyalı, Sırbistanlı, Ugandalı ve Ukraynalı.

***

1 milyon Suriyeli kayıt dışı işçi

Ülkede Suriyeliler göçmen nüfusunun önemli bir bölümü oluşturuyor. Suriyeli göçmenlerin büyük çoğunluğu kayıt dışı istihdamda yer alıyor. 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Programı göre geçen eylül ayı itibariyle ülkedeki yabancı sayısı 5.4 milyon oldu. Geçici koruma altındaki Suriyelilerin sayısı 3 milyon 710 bin, ikamet izniyle bulunanların sayısı 1 milyon 220 bin kişi olurken, uluslararası koruma başvuru sahibi kişilerin sayısı ise 350 bin oldu. CHP Milletvekili ve TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu üyesi Veli Ağbaba’nın ağustos ayında paylaştığı rapora göre ise ülkede yaklaşık 1 milyon Suriyeli kayıt dışı çalıştırılıyor. Ağbaba’nın raporuna göre ülkede istihdama dahil edilen Suriyelilerin yüzde 94’ü kayıt dışı. Öte yandan Türkiye göçmen işçi ölümlerinde de Avrupa ülkeleri arasında ilk sırada yer alıyor.

***

AKP için göçmen işçi: Ucuz işgücü

İktidarın göçmen işçilere bakışı da yapılan açıklamalara sık sık yansıyor. Öyle ki AKP’li üst düzey yöneticiler ülke ekonomisinin göçmenlerin emeği üzerine kurulduğunu ima eden ifadeler kullanıyor. AKP Genel Başkan Danışmanı Yasin Aktay, geçen temmuz ayında "Çok önemli bazı yerlerden Suriyelileri bir çekin, Suriyeliler bir gitsin ülke ekonomisi çöker" yorumunda bulunmuştu. Aktay sözleri tepki çekerken tartışmaya AKP Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Özhaseki de dahil olup şu ifadeleri kullanmıştı: "Şimdi bazı şehirlerde sanayiyi onlar ayakta tutuyorlar. Gaziantep sanayisine gidin yüzbinlerce insan en ağır ve en zor işlerde çalışıyorlar.”

***

İktidarın önlemi işvereni fonlamak

AKP iktidarı çalışma yaşamında kayıt dışı çalıştırmayı engellemeye yönelik somut adımlar atmıyor. İktidar kayıt dışılığı engellemek için caydırıcı cezai yaptırımlar uygulamazken, işverenlere teşvik primleri vererek kayıt dışı çalıştırmayı engelleyeceğini savunuyor. Çalışma Bakanı Vedat Bilgin, ekim yaptığı açıklamayla “Kayıt dışı istihdamın 80 milyar lira vergi ve prim kaybı yarattığı” açıklamasıyla meseleye nasıl baktığını gözler önüne sermişti. Türkiye’de kayıt dışı istihdamın engellenmesi için devlet her yeni sigortalı çalışan için işverenin ödemesi gereken 6 aylık primi İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılıyor.

***

Kayıt dışı istihdam korkutucu

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) resmi sitesinde yer alan verilere göre de kayıt dışı istihdam oranı korkutucu seviyede. SGK’nın Türkiye İstatistik Kurumu istatistiklerinden derlediği verilere göre 2020 yılında kayıt dışı istihdam oranı yüzde 30,59 oldu. Aynı yıl tarım sektöründe kayıt dışı istihdam yüzde 83,46 oldu. Tarım dışında 19,30 kayıt dışılık tespit edilirken diğer sektörlerde ise şöyle oldu:

Sanayi 16,46
Hizmet 18,76
İnşaat 34,72