Uzun süredir tartışılan Video Yardımcı Hakem (VAR) uygulamasının futbol sahalarına ve Süper Lig’e girişi giderek yaklaşmış görünüyor. Uygulama üzerindeki tartışmalar ve bazı sakıncaları masaya yatıralım.

Öneriye karşı olanların itirazlarının toplandığı birkaç nokta var. Bunlardan birincisi muhafazakâr görüş. Yani video yardımcı hakem uygulamasının futbolun ruhuna aykırı olduğu ve mevcut kurallarının neredeyse 150 yılı devirdiği spora, genel profili ile uymaması sebebiyle zarar vereceği. Bu görüşün savunucuları görüşlerini pek temellendiremiyorlar açıkçası. Aslında varış noktaları diğer muhalif görüşlerin vardığı nokta ile aynı ama iş gerekçe sıralamaya gelince sınıfta kalıyorlar. İkinci görüş video hakem uygulamasının maçların akıcılığını önleyeceği ve oyunun sık sık durması sebebiyle seyir zevkini azaltacağı. Geçen aralık ayında FIFA Dünya Kulüpler Şampiyonası’ndaki, Kashima Antlers ile Atletico Nacional'i karşı karşıya getiren yarı final mücadelesinde Macar hakem Viktor Kassai 28. dakikada ceza sahası içerisinde Orlando Berrio’nun Daigo Nishi’yi yere indirdiği pozisyonu görmedi, ancak kendisine saha kenarından yapılan uyarı sonrasında pozisyonu izledi ve penaltıya hükmetti. Karar doğruydu, ancak korkulduğu üzere 28. dakikada olan bu pozisyona penaltı çalındığında dakika 31’di. Yani 3 dakika geçmişti. Özellikle yoruma açık elle oynama, topun çizgiyi geçip geçmemesi, doğrudan kırmızı kart ve ofsayt gibi pozisyonlarda bu süreyi azaltmak mümkün olmayabilir, dolayısıyla yukarıdaki endişelerin çok da yersiz olmadığını belirtmek lazım. Bu da maç sonlarının 10 dakikaya varacak uzatma ile karşı karşıya kalması anlamına gelebilir.

Video yardımcı hakem uygulamasının bir diğer tartışmalı yönü, özellikle futbolcuların hakeme itirazlarının oldukça sık olduğu ülkelerde ortaya çıkması muhtemel sorunlar. Örneğin yukarıdaki kararda Kassai’nin videoyu izleyerek verdiği penaltı kararı sonrasında dahi Atletico Nacional oyuncuları Macar hakeme itirazlarını sürdürdüler. Bunlar, kararın verilmesinden sonra gelen itirazlar, ya peki kararın verilmesi sırasındakiler?. Uluslararası Futbol Birliği Kurulu IFAB, video uygulaması ile ilgili belirlediği kurallarda hakemin videoyu yeniden izleme sürecinde veya son karar vermede oyuncuların ya da takım görevlilerinin hakemin etrafını saramayacağını, videodan izlemeye dahil olamayacağını ve etki altına almaya teşebbüs edemeyeceğini açık biçimde ortaya koyuyor ve ekliyor: Bu tutum içerisinde olan oyuncular ihtarla cezalandırılacaktır. Türkiye’de verilen tartışmalı kararlar sonrası, futbolcuların itiraz düzeylerini biliyoruz. Üstelik bu sefer hakem saha kenarına geldiğinde teknik direktörlere de lokasyon olarak yakın bir pozisyonda olacak. Ben Volkan Şen, Caner Erkin, Wesley Sneijder gibi oyuncuların hakemlerin saha kenarında pozisyonları izlediği anlarda onları yalnız bırakacağını hiç sanmıyorum. Diğer bir konu da saha kenarında ya da stadyumun herhangi bir kısmında maçı videodan takip eden video yardımcı hakeminin lokasyonunun güvenliği. Bizde biliyorsunuz, devre arasında hakem odasının kapılarını zorlayan yöneticiler meşhur. Bunun video odasının kapısını zorlayan yöneticilere dönüşmeyeceğinin garantisini vermek zor görünüyor. Son olarak her ne kadar maç sonucunu etkileyen pozisyonlarda hakemlere video yardımcı hakeme başvurmaları öneriliyorsa da Süper Lig’de hemen her tartışmalı pozisyon için (korner, taç, orta sahada yapılan sarı kart gerektirebilecek bir faul) hakemden video masasına koşması beklenecektir.

İşin ayrıntılarına indiğinizde de birçok sakınca ile karşılaştığımızı görüyoruz. Bu yeni kural hem tribünlerde hem de saha içinde yapay bir ortam yaratacak ister istemez. Bir örnekle açıklayalım. Orta saha oyuncusunun defansın arkasına attığı bir ara pasla kaleciyle karşı karşıya kalan bir golcü, yardımcı hakem ofsayt bayrağını kaldırsa dahi, eğer ofsayt pozisyonunda olmadığını düşünüyorsa oyuna devam etmesi gerektiğini hissedecek, zira ancak bu şekilde topu ağlara göndermesi ve videodan pozisyonun ofsayt olmadığının anlaşılması halinde takımına gol kazandırması mümkün olacak. Öte yandan rakip kaleci de eğer pozisyonun ofsayt olmadığı konusunda şüpheleri varsa (ki özellikle cepheden gelen ataklarda bunu kestirmesi oldukça zor) oyuna devam etmek isteyecek, zira forvet oyuncusunun akına devam edip topu ağlara göndermesi ve video görüntülerinden pozisyonun ofsayt olmadığı anlaşılması halinde faturanın kendisine kesilebilmesi söz konusu olacak. Peki pozisyonun video görüntülerinden ofsayt olduğu anlaşılırsa, hakemin düdüğünden sonra topa vurduğu gerekçesi ile aynı forvet oyuncusu sarı kartla cezalandırılacak mı? Yoksa bir pozisyonun ofsayt olup olmadığının video kontrolü sadece kısa süre içinde cereyan eden ve rakip takımın hareketlerinin sonucu değiştirmeyeceği durumlarda mı uygulanacak? Bu durumda diğer pozisyonları fazla yabana atmış olmayacak mıyız? Peki herhangi bir topun çizgiyi geçip geçmediği tartışması? Tribünlerdeki binlerce taraftarın video hakem uygulamasından gelecek sonucu beklemesi orada da yapay bir gerginlik ve sevinç yaratacak muhakkak. Dolayısıyla bu uygulama hayata geçtiğinde deneme yanılma yoluyla ortaya çıkan bir dolu sakıncaya ve absürdlüğe şahit olabiliriz.

Kısacası video yardımcı hakem uygulaması (VAR) çok sayıda şüpheyle beraber hayata geçecek gibi duruyor. IFAB’ın direktörü David Elleray, uygulamanın futbolun ruhunu ve seyir zevkini öldürdüğünü gördükleri anda duruma el koyacaklarını söylüyor, fakat o zamana kadar hem kurumlar hem de hakemler bundan büyük zarar görmüş olabilirler.