Google Play Store
App Store

Fotoğrafçı-fotomuhabir Ali Öz’ün Türkiye’nin toplumsal ve mekânsal dönüşümünü belgeleyen arşivi, Salt Araştırma’da çevrimiçi olarak erişime açıldı. Çok bilinçli ve tutarlı olarak bu ülkenin hikâyesini fotoğrafladığını ifade eden Ali Öz, “Hayatım boyunca mücadeleci bir ruhla eylemsel yaşamaya çalıştım” diyor.

Vizörden toplumsal mücadele
Fotoğraf: Ali Öz

Deniz Burak BAYRAK

Salt, bir kültür-sanat kurumu olarak açtığı sergiler ve araştırma programlarıyla son günlerde adından sıkça söz ettiriyor. Salt Araştırma başlığı altında muhafaza ettiği ve isteyen herkesin kullanımına açtığı arşivine şimdi fotoğrafçı-foto muhabiri Ali Öz’ün arşivini de ekledi. Arşive çevrimiçi olarak ulaşılabiliyor.

Salt Araştırma Kent, Toplum ve Ekonomi Arşivi’ne eklenen koleksiyon, 1978’den 2000’lerin başlarına Türkiye’nin toplumsal ve mekânsal dönüşümünü belgeleyen 5 bine yakın fotoğraftan oluşuyor. Ali Öz ile sohbete başlarken bu rakam bize büyük geliyor; Öz ise “Turpun büyüğü heybede” diyerek bizi daha da şaşırtıyor. “Arşivim aslında 1 milyon karelik bir arşiv. Ülkenin politik tarihi.” Bu tarihselliğin içinde neler var? “30 yıllık YÖK-öğrenci mücadelesi, üniversite işgalleri, 40 yıllık Meclis, 30 yıllık Cumartesi Anneleri. Bütün memur ve işçi eylemleri, Güneydoğu meselesi. Çok bilinçli ve tutarlı olarak bu ülkenin hikâyesini fotoğrafladım” diyor Öz.

Ali Öz

YAPTIĞIM İŞ ÖNEMLİYDİ

Sohbet ederken Öz’ün fotoğrafla hikâyesinin başladığı anlara da gidiyoruz. Yoksul bir işçi ailesinden geliyor Öz. Bir domates tarlasında uğradıkları haksızlığın sonucunda, işçilerin sorunlarını dile getirmek için küçük yaşta karar veriyor gazeteci olmaya. Sonrasını şöyle anlatıyor Öz: “Fotoğrafla tanıştığımda üniversitede öğrenci olayları vardı. Ben de teori ile pratiği birleştirmeye başlamıştım yavaş yavaş. O dönem çektiklerim hümanist, sosyolojiye ve dönemi belgelemeye uygun, insana dönük fotoğraflardı. O gün çektiklerimin bugün bu kadar kıymetli olacağı aklıma gelmiyordu ama yaptığımın önemli bir iş olduğunu biliyordum.”

Şu an Öz’ün arşivinden erişime 500 fotoğraf açıldı. Bu fotoğrafların kamuya açılmasını ve kalıcı hâle gelmesini çok önemsediğini vurgulayan Öz, “Salt ekibi, her fotoğrafı konusuyla, hikâyesiyle ve tarihiyle çok titiz çalıştılar. Öyle ki ben birçok şeyi unutmuşum; onlar çektiğim karelerin sokaklarına kadar buldular” diyor.

EYLEMSEL YAŞADIM

Öz’ün çektiği karelerde en göze çarpan unsurlar; çalışan ve mücadele eden bir insan varlığının oluşu. Karadenizli kadınlar, Adanalı pamuk işçileri, Zonguldaklı madenciler, ayakkabı tamircileri, çoban kızlar ve daha nicesi… Dünden bugüne mücadele güçlerinin değiştiğini ifade eden Öz, “Bugün pasifist bir dönem yaşıyoruz. Örneğin öğrenci olaylarında. Cunta döneminden sonra insanlar anılarının devamı olarak mücadeleyi sürdürmüşlerdi ama kapitalizm uyandı. 12 Eylül öncesinde Kızılay’a 10 bin kişiyi toplardık. Şimdi eyleme 50 kişi gelse insanlar mutlu oluyorlar. Hâlbuki toplum aç, yoksul… Ben hayatım boyunca mücadeleci bir ruhla eylemsel yaşamaya çalıştım” diyor.

Ali Öz’ün arşivinde geniş halk topluluklarının yanında kentlerin değişen çehreleri de dikkat çekiyor. Söz gelimi; 1980’lerde İstanbul’daki gecekondu yıkımları ve Tarlabaşı Bulvarı çalışmaları nedeniyle değişen Beyoğlu’ndan fotoğraflar da arşivde öne çıkan malzemeler arasında yer alıyor.

“Fotoğraf çekmekten başka bir uğraş düşünebiliyor musunuz?” diye soruyoruz Öz’e; Marquez’den bahisle yanıt veriyor: “Yakın dönemde umut göremiyorum. Marquez’in bir cümlesi var: ‘Doğanın ve insanlığın geleceğine inanmıyorum ama inanmak için yazıyorum.’ Ben de bir şeylerden umudumu yitirmiş bile olsam hâlâ fotoğraftan başka bir uğraşım yok. Bu, insanlığa faydalı olma duygusudur.” Geniş bir coğrafyada hem birey hikâyeleri hem de toplumsal bellekte yer edinmiş değişimlerin kaydını tutan ve Türkiye’nin sosyo-kültürel ve kentsel dokusunu anlamak için önemli bir görsel kaynak niteliği taşıyan arşive archives.saltresearch.org adresinden ulaşabilirsiniz.

∗∗

MÜZE GAZHANE’DE SÖYLEŞİ

Ali Öz’ün Salt Araştırma’daki koleksiyonunu konuşmak üzere İstanbul Anadolu Yakası Fotoğraf Sanatı Derneği, Müze Gazhane T Atölyesi’nde bir söyleşi düzenleyecek. Etkinlik, yarın akşam saat 20.00-22.00 arasında gerçekleştirilecek.