Yaratıcılar telif hakkını istiyor: Yasayı uygulayın

Türkiye’de telif hakkı meselesi birçok davaya konu olsa da henüz çözülebilmiş değil. Birçok ülkede yönetmenler, senaristler ve oyuncular filmlerin ve dizilerin tekrar yayınlarından telif geliri elde ediyor fakat Türkiye’de durum farklı.

Özellikle dijital mecraların popüler hale gelmesiyle oyuncular ve senaristlerle yapılan sözleşmeler de değişti. Sözleşme içerikleri yapımcılar tarafından hiçbir yasal boşluğa imkân vermeyecek şekilde değiştirildi ve “uzay dahil tüm evrende her türlü haktan vazgeçildiği” maddesi eklendi. Yaratıcı aşamada bulunan herkese resmen bir ‘kölelik’ sözleşmesi imzalatılıyor ve kimse hak iddia edemiyor.

Türkiye’de üretimde bulunan kişiler ancak yurtdışındaki yayınlardan telif geliri elde edebiliyor. Bu da ancak meslek birliklerinin takibiyle mümkün oluyor. Bu alanda çalışanlar satış hakkı ile telif meselesinin birbirinden farklı olduğunu vurguluyor.

∗∗∗

RENAN BİLEK: MESLEK BİRLİKLERİYLE BERABER HAREKET EDECEĞİZ

Telif yaratıcılığın taçlandırılması demek. Dizilerimizin yurtdışındaki yayınlarından telif alıyoruz. Çünkü uluslararası anlaşmalar bunu gerektiriyor. Ama Türkiye’de, müzik sektörünün alıyor olmasına karşın sinema sektöründe hâlâ telif ödenmiyor. Telif konusunda her ülkenin kendine göre yasaları ve yönetmelikleri var. Telif yerellik içeren bir şey. Bunun kıstasını o ülkelerdeki yasalar, yönetmelikler, meslek birliklerinin tüzükleri, yönergeleri belirliyor.

Görsel İşitsel alanda meslek birliğinin en güçlü olduğu yer İspanya. Bizim de Sinema Oyuncuları Meslek Birliği BİROY olarak anlaşma yaptığımız ülkelerden biri İspanya. İspanya, yaptığımız anlaşmayla bizim yapımlarımızın diğer ülkelerdeki takibini de yapıyor. Bir sinema eserinin eser sahipleri, yönetmen, senarist, müzik bestecisi, diyalog yazarı ve varsa animatördür. Oyuncular icracı sanatçılardır ve yapımcılarla birlikte bağlantılı hak sahibi adı altında aynı maddi hakların sahibidirler.

Avrupa’da kimi ülkelerde olduğu gibi 2025 Türkiye’sinde belki de görüntü yönetmeni, kostüm, saç tasarımcısı gibi yaratıcıların da telif alıp almamasını tartışmamız gerekiyor. Ama daha yönetmenler, senaristler, oyuncular vs telif alamazken bu tartışmaları yapmak mümkün değil.

İnsanlar oyuncuların çok para kazandığını falan sanıyor. Ama sektörde belli kişiler dışında öyle büyük paralar dönmüyor. Aslında müzik sektöründekilerle biz aynı kanuna göre çalışıyoruz. Fakat onlar telif alabilirken biz alamıyoruz. Örneğin bir müzisyen bir kafede şarkısı çalıyorsa gidip telif alıyor. Ama hakkımız olmasına rağmen mesela şehirler arası otobüsteki bir filmimiz için telif istesek kimse “biz de sizi bekliyorduk.. buyurun” demez. Kimi zaman telif almak için yapılan harcamalar teliften pahalıya çıkabiliyor. Ama artık gereğini yerine yapmak için ihtiyacımız olan donanıma sahibiz ve çalışmaları başlattık. Bu garabeti yetkili kurumlar, meslek birlikleri ve ilgili derneklerle birlikte sektör olarak hep birlikte düzenleyeceğiz. Bizim ürettiğimiz eserler kullanılıyorsa telifi de ödenmek zorunda. Yasa böyle diyor.

∗∗∗

TELİF HAKKI NEDİR?

Telif hakkı, bir eser sahibine veya hak sahibine, eser üzerindeki maddi ve manevi haklarını koruma yetkisi veren hukuki bir kavram. Bu hak, yaratıcıların fikirlerini, sanat eserlerini, edebi yazılarını, müziklerini veya diğer özgün çalışmalarını izinsiz kullanıma karşı koruyor. Telif hakkı kapsamında eser sahibine, eseri kopyalama, dağıtma, kamuya sunma, işleme ve eserin bütünlüğünü koruma hakkı tanınır. Telif hakkı genellikle bir eserin yaratılmasıyla otomatik olarak doğar ve belirli bir süre boyunca geçerlidir. Süre bitiminde, eser kamu malı statüsüne girer ve serbestçe kullanılabilir.