Yargılamalar sonucu açığa çıktı: Sadece radara giren zarar 13 milyar TL!

Nurcan GÖKDEMİR

Sayıştay’ın etkisizleştiği, tüm kamu idarelerinde teftişlerin yok denecek kadar azaldığı, müfettişlerin elinin kolunun bağlandığı AKP iktidarı döneminde ‘tespit edilebilen’ zararın milyarlarca lira olduğu ortaya çıktı. Yargı konusu yapılan mevzuata aykırı ve usulsüz işlemlerin faturası 13 milyar lirayı buldu.
Sadece denetim değil hesap yargılaması da yapan Sayıştay, AKP iktidarı döneminde yasal düzenlemelerle sürekli etkisizleştirildi. Denetlenen kurum sayısı azalırken denetçilerin hazırladığı raporlar da kurum yöneticilerinin görev yaptığı ve bir tür “sansür kurulu” gibi çalışan ”Değerlendirme Kurulu’’nda ele alındıktan sonra TBMM’ye gönderildi. 2021 yılında da Cumhurbaşkanlığı Personel ve Prensipler Genel Müdürü olan Metin Yener, Sayıştay’ın başına oturtuldu. Tüm bunlara karşın gizlenemez boyuttaki yüzlerce usulsüz işlem için yargı mekanizması devreye sokulmak zorunda kalındı ve milyarlarca liralık zarar tespit edildi.

Meclis adına kamu idarelerinin gelir ve giderleri ile mallarının kullanımını denetlemek ve mevzuata aykırı işlemlerle ilgili yargılamayı yapmakla görevli olan Sayıştay, her yıl olduğu gibi geçen yıl tespit ettiği ve sorumlularından tahsil edilmesine hükmettiği kamu zararını açıkladı. Böylelikle 21 yıllık AKP iktidarı döneminde büyük bölümü yap işlet devret (YİD) modeli ile yapılan otoyol projelerinden kaynaklanan kamu zararlarının faturası milyarlarca liraya ulaştı. Yargılama sonucu belirlenen zararın sorumlularından geri alınması, ceza yargılaması gerektiren konularda da Cumhuriyet savcılıklarını hareket geçirme görevi olan Sayıştay, 2014 yılından bu yana zararın hüküm vermeden önce tahsili yolunu da kullanmaya başladı.

YİD ZARARLARI

•2011: Rekor bir artışla 6 milyar 108 milyon TL’lik zarar tespit edildi. Bu rekor zararın iktidara yakın müteahhit gruplarına ihaleleri verilen yap işlet devret projelerinden kaynaklandığı öğrenildi.

•2012: 146 milyon 116 bin TL

•2013: 181 milyon 259 bin TL

YARGILAMA ÖNCESİ TAHSİL

•2014: 95 milyon 494 bin TL yargılama başlamadan tazmin edildi, 94 milyon 656 bin TL’nin yargılama sonrası tazmin kararı verildi.

•2015: 46 milyon 366 TL yargılama öncesi ödendi, 835 milyon 682 bin TL’nin yargılama sonrası tazmini kararlaştırıldı.

•2016: 38 milyon 801 bin TL’yi sorumlular yargılama öncesi ödedi. 309 milyon 333 bin TL için yargılama sonrası tazmin kararı çıktı.

•2017: 50 milyon 435 bin TL yargılama başlamadan tahsil edildi, yargılama sonucu 119 milyon 824 TL’nin tazmini kararlaştırıldı.

•2018: 127 milyon 539 bin TL tazmin kararı verildi. 894 milyon 28 bin TL ve 2 milyon 305 bin ABD Doları ise sorgu üzerine yargılama öncesinde tahsil edildi.

•2019: 44 milyon 633 bin TL ve 19 bin 304 Dolar yargılama öncesi sorumlulardan alındı. 183 milyon 888 bin TL, 524 bin 249 Dolar zararın tazmini hükme bağlandı.

ZARAR KATLANARAK ARTTI

•2020: 177 milyon 212 bin TL ve 303 bin 505 doların tazmin kararı verilirken 35 milyon 31 bin TL ve 291 bin 157 avro ise yargılama öncesi tahsil edildi.

•2021: 410 milyon 706 bin TL, 2 milyon 177 bin dolar ve 16 milyon 918 bin avro kamu zararına hükmedildi. 134 milyon 784 bin TL ile 190 bin dolar ve 84 bin 840 avronun yargılama öncesinde tahsili yapıldı.

•2022: Yargılanan raporlarda kamu zararı olarak ileri sürülen tutarlardan 648 milyon 983 bin TL’lik kamu zararı için tazmin kararı verilirken 73 milyon 672 bin TL ile 11 milyon 407 bin avro yargı aşamasına geçilmeden tahsil edildi.

KİMLER DENETLENİYOR?

6085 Sayılı Sayıştay Kanunu’na göre, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki Cumhurbaşkanlığı ve bakanlıklar gibi kuruluşlar, sosyal güvenlik kurumları, belediye başkanlıklarının da aralarında bulunduğu tüm yerel yönetimler, sermayesinde kamu payı olan kurumlar ile Cumhurbaşkanı Kararnamesi ile kurulan şirketlerin de aralarında bulunduğu kurumlar denetleniyor. Ancak Türkiye Varlık Fonu’nun da aralarında olduğu dev bütçelere sahip stratejik kurumlar Sayıştay denetimine alınmıyor. Kamu zararına yol açan sorumlularla ilgili Sayıştay’ın verdiği hükümlere itiraz edilemiyor.