Yasak kalkınca sorunlar artacak

Rıfat Kırcı

Salgın önlemlerinin yarın tamamen kaldırılmasıyla birlikte işten çıkarma yasağı da sona erecek. Ancak salgın sürecinde desteksiz kalan eğlence sektörünün ücretsiz izindeki çalışanları, işten çıkarılacakları endişesi yaşıyor. Yasağın son defa uzatıldığı nisan ayından günümüze ekonomi hareketlenmiş olsa da sendikalar, salgın sürecinde yaşanan ekonomik kaybın işverenler tarafından az kişiye çok iş yaptırılarak kapatılacağını belirtiyor. Öte yandan sanayide faaliyet gösteren firmaların salgın sürecinde üretimin ve mesai saatlerinin arttığını hatırlatırken zirveye çıkan işsizlik nedeniyle iş gücünün daha da değersizleşeceğinden endişe duyuyor.

İşçi için değil, işveren için normalleşme

Turizm, Eğlence ve Hizmet İşçileri Sendikası’ndan (TEHİS) Ferhat Zorbay, eğlence sektöründe müşteri sayısının artmasına rağmen ücretsiz izin uygulamasına son verilmediğini aktardı. Zorbay “Büyük bir işsizlik süreci başlayacak” dedi.

Birçok işçinin istifaya zorlandığını hatırlatan Zorbay şöyle konuştu: “İşverenler açısından işler normale dönüyor. Ancak bizim için de normale dönmeye başladığı anlamına gelmiyor bu. Müşteri sayısının artmasına rağmen ücretsiz izindeki arkadaşlarımız işe geri çağrılmıyor. Bunun yerine örneğin bir barmen hem mutfağa koşturmak zorunda hem temizliği yapmak zorunda kalabiliyor. Benzer bir olayı büyük bir pizza firmasında çalışan bir arkadaşımız yaşadı. Motokurye arkadaşımızı hem mutfakta hem de işyerinin temizliğinde çalıştırmaya zorlayarak istifa ettirdiler. Bu arkadaşımız dava açtı. Süreç devam ediyor. Ekonomik kayıplarını az işçiye çok iş yaptırarak gidermeye çalışacaklar. Tazminatsız işten çıkarmalar artacak. Zaten var olan sorunlarımız 2’ye, 3’e katlandı.”

İş gücü ucuzlayacak hak gaspları artacak

Özellikle tekstil sektöründe salgın sürecinde ihracat rekorları kırıldığını hatırlatan DİSK Tekstil Sendikası Antep Bölge Temsilcisi Mehmet Türkmen, yüz binlerce emekçinin hâlâ ücretsiz izinde bulunduğunu belirtti. Türkmen işsizlik tehdidiyle karşılaşan işçinin hak gaspları yaşayabileceğine değinerek şöyle konuştu: “İşten çıkarma yasağının sona ermesiyle işçinin ücretinde doğrudan düşüş yaşanmaz. Ancak bu gibi kriz dönemlerinde işsizlik tehlikesi altındaki işçinin durumu istismar edilir. Yani çalıştığı fabrikada daha ağır şartlara zorlanabilir, mesaileri uzayabilir, ödemeleri kayıt dışı yapılabilir. İşsizliği faydaya çeviren işveren ikramiyeleri azaltabilir ya da ortadan kaldırabilir, fazla mesai ücretlerini kayıt dışı ödeyebilir ya da ödemeyebilir, promosyonları ödemez. İşçi alımlarında düşük ücretten anlaşılır. Bu kapitalizmin doğasında var.”

Yasak uzatılsın, ödenekler artırılsın

Tez-Koop-İş Sendikası Genel Başkanı Haydar Özdemiroğlu da derin ekonomik bunalım koşullarının bu süreci, işçiler ve tüm emekçiler üzerinde daha da yoğunlaştırdığını söyledi. Özdemiroğlu şöyle konuştu: “Bilindiği gibi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın açıklamalarına göre pandemi sürecinde yaklaşık 3 milyon 700 bin işçiye kısa çalışma ödeneği yapıldı. Ödemelerin nerede, ne kadar ve ne süre ile verildiği somut olarak açıklanmadı. Ayrıca kısa çalışma ödeneğinin tek başına işçilerin sorunlarını çözmediği, çözemeyeceği de açıktır. Çünkü kısa çalışma ödeneği başvurularında, son 60 günde iş sözleşmesine bağlı olarak çalışmak ve son 3 yıl içinde 450 gün işsizlik sigortası primi ödemek zorunludur. Yararlanma koşullarına bakıldığında kısa çalışma ödeneğine hak kazanmayan çok sayıda işçinin bulunduğu ve onların yeterli olmayan ödemelerden bile yararlandırılmadığı kesindir.”

Özdemiroğlu “İşten çıkarma yasağı ile kısa çalışmaya ilişkin kararın uzatılması zorunludur. Çünkü her iki konuda karar alınmasına neden olan ekonomik ve sosyal koşullar varlığını korumaktadır. Bu konuda sürenin uzatılmasının ötesinde kapsayıcı yeni kararlar alınmalı mutlaka yasal düzenlemeler gerçekleştirilmelidir” dedi.

Özdemiroğlu şu önerileri getirdi:

• Kısa çalışma ödeneği yürürlükteki asgari ücret düzeyinde gerçekleştirilmelidir.

• Tüm işten çıkartmalar durdurulmalı ve yasaklanmalıdır.

• Kısa çalışma ödeneğinin alındığı dönemde kıdem tazminatı hakkının yitirilmeyeceğine ilişkin yasal düzenleme yapılmalıdır.

• Ücretsiz izin uygulamalarına son verilmelidir.

• Asgari ücretten yapılan vergi kesintileri kaldırılmalı, ücretlilerin gelir vergisi yükü azaltılmalıdır.