Yayıncılıkta kur çıkmazı

Işıl ÇALIŞKAN

Pandemi döneminde ciddi kan kaybeden yayıncılık sektörü şimdi de kur artışıyla mücadele ediyor. Ülkedeki kur artışı birçok sektörde olduğu gibi yayıncılık sektörünü de çıkmaza soktu. 2005 yılından bu yana kâğıt ithalatı yapan yayıncılık sektörü dolar ve avro kurundaki değişime mahkûm. Son bir yılda kitap kapak kâğıdındaki zamlar yüzde 100’ü aştı.

AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Kabine toplantısı açıklamalarının ardından yeniden yükselişe geçen dolar dün itibarıyla 13,40’ı gördü, avro ise 15 TL’yi aştı. Bu rekor artış onucu yayıncıları nasıl günlerin beklediğini merak konusu oldu. Yayıncılar Kooperatifi Başkanı Elif Akkaya ve Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği (YAYBİR) Yönetim Kurulu üyesi Ünal Koçak’a sorduk.

Türkiye’de üretimin dışarıdan ithal edilen hammaddeyle yapıldığını hatırlatan Yayıncılar Kooperatifi Başkanı Elif Akkaya, "Kâğıt burada ana hammadde. Ama matbaa sürecindeki tüm ürünler de aynı durumda. Matbaalar 6 ay içinde ikinci kez zam yapmak zorunda kaldı. Yurt dışı telif ödemeleri de döviz kurlarına bağlı olarak şu anda sürekli artıyor. Zaten 1 yıldır sürekli artış halindeydi döviz kurları, avro 6 buçuktan buralara geldi. Bu artışlar ya daha az üretmeyi ya da daha pahalı bir üretim maliyetine neden oluyor. Sonuçta bu kitap satış fiyatlarında astronomik artış anlamını taşıyor" dedi ve ekledi: "Zaten pandemi nedeniyle dağıtım ağları daralmış, kitabevleri kapatmaya kadar gitmiş, üretim azalmış ve hâlâ etkileri yakıcı şekilde kendini hissettirirken şimdi de üretememe durumuna geldik."

Akkaya, Yayıncılar Kooperatifi olarak çok kaygılı olduklarını ifade ederek, kültürel alanın devamlılığı basılı eserlerin üretilmesine bağlıdır. Biz, basılı eserleri, kitap, dergi ve gazeteleri temel ihtiyaçlarımızdan biri olarak görüyoruz. Siyasi iktidarın acilen önlem alması gerekiyor. Temel ihtiyaçların hammaddeleri sübvanse edilmek zorunda. Aksi takdirde yayıncılık sektörünü büyük yıkımlar bekliyor. Üretemeyecek öncelikle, ürettiği ve şu anda satış yaptığı kitapların getirisi yeniden o kitabı yayınlamaya yetmeyecek. Üretse de satamayacak çünkü bu ekonomik kriz okurun satın alma gücünü de muazzam ölçüde etkiliyor" şeklinde konuştu.

Elif Akkaya

Acilen hammaddenin yeniden Türkiye’de üretimi konusunda adımlar atılması gerektiğini vurgulayan Akkaya, alınması gereken önlemleri şöyle sıraladı: "Dövizin yükselmesine neden olan iktisadi politikalardan acilen geri dönülmesi. Kültür hayatımızın devamlılığını sağlamak üzere kâğıt ithalini devlet eliyle yapmak dahil çok çeşitli sübvanse kanallarını oluşturması. Bugün kâğıt ithalinde uygulanan; kitap kâğıdında yüzde 8, Bristol’de yüzde 18 KDV uygulamasının acilen sıfırlanması. Kâğıt ithalinde Gümrük Birliği’nden kaynaklanan imtiyazların AB dışındaki ülkelerden yapılan ithalata da uygulanmasıdır."

Ünal Koçak

Penguen Kitabevleri ve İthaki Yayınları’nın kurucusu, Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği (YAYBİR) Yönetim Kurulu Üyesi Ünal Koçak ise 12 yıldır hiç zam yapmamışken bu yıl iki kez zam yapmak zorunda kaldıklarını vurguladı. "Artık kitap üretilemez hale geldik" diyen Koçak, Bunun çok ciddi bir yansıması olacağını şu sözlerle ifade etti: "Yayınlayıp üzerine fiyat koymanız da çare değil. Çünkü onu önce yayınlayabiliyor olmanız gerekir. Bir kitabın eskiden maliyeti 2 bin baskıda 20 bin liraysa şimdi 50 bin lira. Önce o 50 bin lirayı tedarik edip yayınlayabilir olmanız gerekir ki sonra onu satışa sunun ve oradan elde ettiğiniz gelirle yeni kitap üretebilin… Bu sarmal birçok yayıncıyı ciddi sıkıntıya sokacak."

Kur artışının yayıncılıkta çeşitliliği öldürebileceği tehlikesinin altını çizen Koçak, "Alternatif yayıncılık yapanların çok zorluk yaşayacağı bir döneme giriyoruz" dedi ve şöyle devam etti: "Bunun bir tane çözümü var o da kamunun yayıncılığa destek olması… Başka hiçbir çözümü yok."