Yarasaların kanatları, balıkların yüzgeçleri. Bedeninizin neşeli hallerine dikkat ettiniz mi? Kudretlisinizdir, yürürken ayaklarınız yerden kesilir ve sevinçten havalara uçarsınız

Yaşam yerçekimine rağmen vardır ve bir beden yerçekimine tamamen yenik düşmüşse ya ölmüş ya da ölüm döşeğindedir. Neşe, bedenin yerçekimine rağmen dışa vurduğu yaşam sevincidir. Ve beden yerçekimine teslim olmuşsa ya bitkin ve yorgun ya da kederlidir. Yaşam despota rağmen vardır, despot zorbadır, yerçekimi zorbası; neşeli ve kudretli bedenlerden nefret eder çünkü. Havalanan ve durmadan devinen bedenleri yerleştirmek ve yere çivilemek isteyecektir.

Canlılığın belirtilerine dikkat etmişsinizdir mutlaka; ağaçların yerden yükselişine, hayvanların neşeli sıçrayışlarına. Kuşlar ise kanatlı varoluşlarıyla bizim yaşam sevincimiz, neşemizdir. Kuşlar denli zerafetle yerçekimine karşı koymayı başarmış bir başka canlı bulamazsınız. Yere bağımlı bedenler yer çekimine direnmek istediklerinde kuşların kanatlarını taklit edecekler: Yarasaların kanatları, balıkların yüzgeçleri. Bedeninizin neşeli hallerine dikkat ettiniz mi? Kudretlisinizdir, yürürken ayaklarınız yerden kesilir ve sevinçten havalara uçarsınız. Yüzünüzdeki tek tek aktörler, gözler, kaşlar, ağız, yüzün çizgileri kuşları taklit edercesine yukarıya doğru kıvrılır, kanatlanır adeta. Kederli olduklarında ise yerçekimine yenik düşer bedenler. Hareket etmeniz zorlaşır, bedeniniz yere yapışmıştır, kolunuzu kaldıramaz, parmağınızı oynatamazsınız. Yüzün çizgileri de yere doğru sarkmıştır.

Kederli bedenlerin yaşadığı yerçekimi kentleri vardır; çürümeye yazgılı bedenlerin birbirlerini yıkma pahasına ölümüne koşuşturdukları, karanlık, ölüm sever kentler. Bir de neşeli bedenlerin yaşadığı havai kentler vardır; aydınlık, yaşam sever kentler. Italo Calvino’nun ‘Görünmez Kentler’ kitabında kahin, Marozia kentine baktığında iki kent görür; aktüel ve virtüel olanı. Biri mevcut haliyle distopik bir kent, diğeri ise bir kentin barındırdığı gizil kuvvetlerin yüzeye çıkmasıyla başlayacak olan yeni çağın habecisi: “Marozia, en korkunç farelerin dişleri arasından dökülen artıkları birbirinin ağzından kapan fare sürüleri gibi, herkesin kurşun dehlizler boyunca koştuğu bir kent bugün; ama herkesin, kırlangıçlar gibi gergin kanatlarla döne döne gösteriler yaparak, havayı sivrisinek ve minik sineklerden temizleyip, bir oyundaymışçasına birbirine seslenerek göklerde uçacağı bir çağ başlamak üzere.”

1920’lerde Sovyet Konstrüktivistleri kanatlı bir yaşamı savunmuş ve havai çağın başladığını ilan etmişlerdi. Vladimir Mayakovski’ye göre yerin aşırı kodlanmış düzleminden kurtulup havalanmak mümkündür: “Kanatlarla tekerlekleri takıp evle beraber cümbür cemaat havalanabilirsiniz.” Tatlin, “letatlin” adını verdiği kanatlı bisiklet tasarlamıştır: “Uçağın mekanik uçuşu, uçma hissini elimizden aldı, bedenimizin hava içindeki hareketini hissetmiyoruz. Nasıl suda yüzmeyi ya da bisiklet sürmeyi öğreniyorsak havada uçmayı da öğrenmemiz gerekiyor.” Rodchenko’nun havalanan figürlerden oluşan kolajları, yerçekiminden kaçmaya çalışan konstrüktivist mimari. Uçmayı öğrenmek, yasalarıyla bizi her yere çivileme girişiminde despotun hamlesini boşa çıkarmak, kaçış çizgileri icat etmektir. Türkçeye kaçış çizgisi olarak çevrilen Deleuze’ün “line of flight” terimi aynı zamanda uçuş çizgisidir. Kaçış çizgileri, kırlangıçlar gibi gergin kanatlarıyla insanların neşe içinde uçacakları çağı başlatacak.

Doğanın içkin kuvvetlerinden yararlanarak, yerçekiminden kaçabilirsiniz. Ama iktidarın yerçekiminden kurtulmak o kadar kolay değil. Yerçekimi despotun elinde politik güce dönüşmüştür. Konstrüktivistlerin ardından gelen Stalin döneminde, yerden havalanmış hiç bir şeye tahammül edilmez. Konstrüktivistlerin yerden kaçma çabaları yeni dönemle birlikte vatana ihanet sayılmıştır. Her şey yere çivilenir. Bu dönemde “uzay uçuşları için dikilen anıt bile yere lök gibi oturmuştur... Kozmonot yerçekimine karşı boşuna uğraşıyor gibidir” (Buck-Morss, Rüya Âlemi ve Felaket, Metis).

Kanatlarınız mı kırıldı? Yere çivilenmiş, çarmıha gerilmiş, hücrelere kapatılmış gibi mi hissediyorsunuz? Kederli, despotik zamanlardan geçiyoruz çünkü. Ama yaşam despota rağmen vardır. Yaşam, gergin kanatlarıyla gökyüzünde uçan kırlangıçları, kaçış çizgilerini gizler bünyesinde. Yay gibi gergin kanatların içinizde titreştiğini duymuyor musunuz?