Yorumlar ve katkılar

Gazeteci arkadaşımız Saim Tokaçoğlu, bir sözcüğün ekranlarda sesletimiyle ilgili uyarıda bulunuyor:

“Gazetelerde devrilen çamlar, TV ekranlarındakilerle kıyaslandığında çok az sayılır. Bir de zamanla yarışmak gibi dertleri var ya, haberi önce biz vereceğiz diye daha çok yanlış yapıyorlar. Hele o altyazılar! Alelacele, yalan yanlış yazılıyor; farkına varsalar bile düzeltmeye fırsat kalmadan geçip gidiyor.

CNN Türk’te haberleri izlerken kulağını çınlattım. 1 Kasım Perşembe, saat 10.30 sıraları. Bir kadın muhabir, İstanbul Havaalanı’ndan yapılan ilk ticari uçuşun haberini verirken ‘su takı’ ifadesini kullandı. ‘Tak’ kelimesini kısa okudu. Çünkü o sözcüğün anlamını bilmiyordu. ‘Takı’ denince, hemen nişan, düğün geliyor insanın aklına!”

“Tak”, Farsçadan dilimize girmiş bir sözcük. Bırakın doğru seslendirilmesini, günümüzde anlamını bilenler de azalmıştır herhalde. Çocukluğumuzdan anımsarız: Ulusal bayramlarda geçit töreni yapılacak caddelere, üzerinde “Bayramınız Kutlu Olsun” yazılı ahşap kemerler kurulurdu. Çiçeklerle ve defne dallarıyla süslenen bu düzeneklere “tak” denirdi. Sözcüğün yazımında düzeltme imi (şapka) kullanılmadığı için genç kuşaklar doğal olarak “telaffuz yanlışı” yapıyorlar. Doğru sesletim için /a/ harfinin uzun söylenmesi gerekiyor. Böyle yapılmazsa, kaçınılmaz olarak, arkadaşımızın eleştirdiği “düğün takısı” akla geliverir.

***

Değişik yorumlar
“Bir gün” ve “bugün” sözcükleri nasıl yazılmalı?

Konuyu biz bağladık ama okurlar kapatmadı! Onlardan yeni yorumlar geliyor. Bazıları şöyle:

-” ‘Bugün’ bitişik yazılıyorsa ‘birgün’ de bitişik yazılmalı. Ama bir gün, üç gün, sekiz gün gibi gün sayısı belirtiliyorsa ayrı yazılmalıdır. Örnek: Bu iş için bana bir gün yeter.” (Şenol Gürel)

-” ‘Bugün’, içerdiği zaman ayrıntısına göre iki biçimde yazılır. İçinde bulunulan 24 saati anlatıyorsa bitişik, daha geniş bir zaman dilimini anlatıyorsa ayrı...” (Haluk Kükey)

-”Üstadım, ‘kaç gün?’ sorusunun yanıtı ya da benzeri cümlelerde ‘bir gün’ ayrı yazılmalı. Fakat ‘birgün adamın biri falanca işi yapmış’ tarzı cümlelerde bitişik yazılmalıdır diye düşünüyorum. Bilmem yanılıyor muyum?” (Necdet Ergüney)
-”İster sayısal değer, ister belgisiz sıfat olsun, ‘bir’ sözcüğü ayrı yazılır. Örnek: Bir gün, yirmi dört saattir. Elbet bir gün görüşeceğiz...” (Gani Yurtsever)

Benim görüşüm: “Bugün”, kavramlaşmış bir sözcüktür, o yüzden bitişik yazılması gerekir. “Bir gün”deki “bir” sözcüğü ise “belgisiz önad” olduğundan ayrı yazılır.

Samsun’da yaşayan Türkçe öğretmenim Mazhar Kükey, “Türkçenin Dilbilgisi” adlı üç ciltlik yapıtının birinci kitabında (s. 246), “belgisiz önadlar”ı şöyle açıklıyor:

“ ‘bir’ sözcüğü belgisiz önad olarak kullanıldığında, varlık ve kavramların sayısını göstermez; varlık ve kavramları belirsiz bir biçimde tamamlar. Bu örneklerde ‘bir’ sözcüğünün yerini, ‘herhangi bir’ belgisiz önadıyla doldurabiliriz.”
Sonuç: “Bir gün” sözcüğü ister sayı önadı, ister belgisiz önad olarak kullanılsın, her zaman ayrı yazılır.

***

HAFTANIN NOTU

SIRA LİBERALLERE Mİ GELDİ?

Osman Kavala’nın bir yıldır neden içerde tutulduğunu sorup duruyorduk. Durumu açıklayamayan Savcılık, çözümü, Kavala’nın “liberal” olarak bilinen akademisyen arkadaşlarını gözaltına almakta buldu!
Ah, AKP’ye can veren “Yetmez ama evet”çiler, şimdi başınızı taşlara vuruyor musunuz?