Yudumis’ten exlibris

NECATİ EKER

Vikipedi’ye göre Exlibris: “Kitap kapağının iç tarafında veya ilk sayfalardan birinin üstünde bulunan kitap etiketini veya iyelik yazısını tanımlamak için sıkça kullanılan Latince deyiştir. Sözcük olarak ...’nın kitabı, ...’nın kitaplığına ait veya ...’nın kütüphanesinden anlamına gelir.

Ekslibris önemli bir iletişim aracıdır. Bir ihtiyaç grafiği olarak doğmasına karşın, estetik kaygılarla yapılan özgün yapıtlardır. Sanatı, insanın elleri arasına, kitapların içine kadar getirir, onun büyüleyici sıcaklığını hissettirir. Çok uzun bir geçmişe sahip bu sanat dalı, yapıldığı döneme ait kültürel, tarihsel özellikleri günümüze taşıması nedeniyle de ilgi çekmekte, sanatçılar ve koleksiyoncular arasında önemli bir değiş tokuş objesi olarak kullanılmaktadır.”

Bu sanatı, günümüzde başarıyla icra eden “Yudumis” ile tasarımları hakkında küçük bir söyleşi yaptık:

‘Gelenek devam etsin’

Bu exlibris fikrini geliştirdin ve kitap severler arasında kısa sürede yaygınlaştı. İnsanlar kitaplarında, kendilerinden bir iz bırakmayı neden bu kadar önemsedi?

Exlibris, kitap mührü kişinin kendisini ya da bir başkasını özel hissettirme araçlarından biri bence. Etrafımızda kendimizden bir iz bulabileceğimiz nesnelerin olması insanların hoşuna giden bir şey olsa gerek... Kitap mührü de bunlardan biri. Emeği çok anlamı derin bir araç/hediye, sadece o kişiye dair bir ifade nesnesi... Ben de Exlibris geleneğini sürdürmeye çalışan modern bir tasarımcıyım sadece.

Senin için önemi ne? Kendine ait bir exlibrisin var mı?

Benim yolum Exlibris... Hem kendimin hem başkalarının hikâyelerini veya hayallerini resmedip mühür olarak hazırlamak bunca zamandır çizmiş olduğum her bir çizginin beni vardırdığı yoldur... Şimdi o yolda ilerlemeye çalışıyorum. Evet, kendime ait iki tane exlibris var. Biri aynı zamanda en sevdiğim dövmem.

Tasarımınızı farklı kılan ne?

Kitapseverle kendini ifade eden sembol, motif veya herhangi bir hayvan, eşyayı, beğenileri ve ilgi alanlarını sorarak doğal bir bağ kuruyorum. Tasarımın her aşamasında bu bağ güçlenerek artıyor. Tasarımlarımda sadece kâğıt ve kalem kullandığım için her biri özgün ve sadece o kişiyi ifade eden tasarımlar oluyor. Karşı tarafın içine sindiği, budur dediği ana kadar elimden gelenin en iyisini yapıyorum.

Hikâyesinden en çok etkilendiğin exlibris hangisiydi?

Her mühür yaptıran veya yaptırılan kişiden bir anı, anlar, hikâyeler barındırıyor. Kitap mührü yapmak ve yaptırmak dövme yaptırmak gibi; insan hep yanında taşıyabileceği, kendine ait, kendini iyi hissettiren bir şeyler taşımak istiyor yanında... Yalnızlığa önlemler galiba.

Elbette her mührün bir ya da birkaç hikâyesi var. Ancak Suruç’taki patlamada yaralanan birisine, yakın bir dostuyla yaptığımız moral Exlibris’i en özel hikâyelerden biridir.

Kitap mührü isteyen okura, okuduğu kitaplar fayda etmiş mi? Nasıl bir kitap mührü istediklerini iyi ifade edebiliyorlar mı?

Çok az kitap okumuş birisinin hediye olarak çok okuyan arkadaşına tasarım yaptırırken kullandığı ifadelerle kıyaslarsam, evet, kitaplar faydalı.

Seni en çok zorlayan tasarım...

Kutsal hayvanım ve Hayali Bilgem Karga’dır. Bir göz yuvarlağını gagalayan iki karga siparişini okuyunca tüylerim ürperdi ve uzun süre yapıp yapmayacağıma karar veremedim. Sonunda yaptım. İyi ki yapmışım çünkü o tasarımdan bambaşka bir hikâye çıktı.

Tasarıma kafa yorup el işçiliğini de yaparak bir emek harcıyorsun. Senin dışında kimlerin emekleri var?

Jüt (çuval) torbalara kurdele geçiren annemin, torbaları kesip diken terzinin, ahşap mühürlere şeklini veren, kutuları yapan tornacı ve marangozun, pirinç mühürleri döken demircinin, afiş, broşür, kitap ayracı vs matbaa işini yapan grafiker arkadaşımın ve daha bir sürü insanın emeği var. Burada da hikâyeler çoğalıyor işte, ustalarla imtihanım.

Exlibris yapmak, akrostiş şiir yazmak gibi. Bu işin kuralları nedir?

Benim için altın kural her bir tasarım sadece o kişiye ait olmalı. Bu yüzden aynı tasarımı ikinci bir kişiye yapmıyorum. Elbette bazı benzerlikler oluyor ağaçlı ve kitaplı desenlerin daha çok istenmesinden dolayı... Siparişi veren kişinin “tamam, budur” dediği anlar için çiziyorum.

Exlibris’in size kazandırdıkları nelerdir?

Yeni insanlarla tanışmak, güzel dostluklar kurmanın yanında sanata ve kitaba sevdalı insanların varlığı umudumu ve sevincimi artırıyor. Bunu en çok kitap kurdu çocuklara exlibris tasarladığımda hissediyorum.