Yurttaşın değil iktidarın bütçesi: Savunma Bakanlığı 11 bakanlığı geçti

NURCAN GÖKDEMİR/MUSTAFA MERT BİLDİRCİN/HÜSEYİN ŞİMŞEK

Milli Savunma Bakanlığı; Hazine ve Maliye Bakanlığı, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’nın ardından en yüksek beşinci bütçeye sahip oldu.

Milli Savunma Bakanlığı’nın 2020 yılı Bütçesi, önceki yıla göre 7.4 milyar TL artarak 46.4 milyar TL’den 53.8 milyar TL’ye yükseldi. Teklif ayrıca Bakanlığ’ın 2019’un sekiz ayında 29 milyar TL harcama yaptığını ortaya koydu.
Askeri hizmetleri yürütmekle sorumlu Milli Savunma Bakanlığı’nın bütçe teklifinde en yüksek harcama kalemi olarak ‘personel giderleri’ yer aldı. Bu harcama için 29 milyar TL ödenek ayrıldı. En yüksek ikinci harcama kalemi olan mal ve hizmet alımları kalemi için ise 18 milyar TL ödenek ayrıldı.

GİDERLERDE BÜYÜK SAPMA

Birçok kamu kurumunda olduğu gibi Milli Savunma Bakanlığı’nda da ödenek üstü harcamalar yaşandı. 2019’un tamamı için 333 milyon TL ödenek ayrılan yolluk giderlerine sekiz ayda 345 milyon TL, sadece 64 milyon TL ödenek ayrılan görev giderleri için ise 347 milyon TL harcama yapıldı.

364 MİLYON TL’Yİ ‘AKTARACAKLAR’

Milli Savunma Bakanlığı’na ‘kar amacı gütmeyen kuruluşlara yapılacak transferler’ kaleminden yapılacak harcamalara önümüzdeki üç yıl için toplam 364 milyon TL’lik ödenek ayrıldı. Bu yılın sekiz ayında bu kuruluşlara 26 milyon TL aktaran Bakanlığa 2020 yılı için 113 milyon TL, 2021 yılı için 121 milyon TL ve 2022 yılı için ise 127 milyon TL ödenek ayrıldı.

205 YENİ ARAÇ ALACAK

Milli Savunma Bakanlığı’nın önümüzdeki yıl edineceği araçlara yönelik bilgiler de Bütçe Teklifi’nde yer aldı. Buna göre, Bakanlık önümüzdeki yıl 50’si arazi aracı, 40’ı panel araç, 35’i midibüs, geri kalanları ise binek otomobil ve ambulans olmak üzere 205 yeni araç alacak. Milli Savunma Bakanlığı, 20 de bisiklet alacak.

ARKA BAHÇEYE 444 MİLYON YARDIM

Bütçe Kanun Teklifi’ne göre, iktidarın arka bahçesi olarak nitelendirilen dernek ve vakıflara 2020 yılında milyarlarca lira ödenek aktarılacak. Genel bütçeden, aralarında Maarif Vakfı ve Yunus Emre Vakfı gibi vakıfların da yer aldığı kâr amacı gütmeyen kuruluşlara toplamda 2 milyar 471 milyon TL transfer edilecek.

Kâr amacı gütmeyen kuruluşlar arasında merkezi yönetim bütçesinden en büyük payı, 569.8 milyon TL ile Avrupa Birliği (AB) Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı alacak.

Yurtdışındaki FETÖ okullarının devralınması amacı ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla kurulan Maarif Vakfı ise bütçeden en fazla pay alan ikinci vakıf olacak. Bütçeden 2019 yılında 279 milyon TL transfer edilen Maarif’e, 2020 yılında aktarılacak tutar 442.7 milyon TL’ye çıkarıldı. Milyonlarca lira aktarılmasına karşın denetlenmediği gerekçesi ile eleştirilen Maarif Vakfı’na aktarılacak para MEB bütçesinden karşılanacak.
2020 yılı bütçe teklifine göre, “Sermaye Transferleri” kaleminden Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu’na 1.7 milyon TL aktarılacak. Kurumun hazine yardımları kapsamında alacağı pay ise 403.4 milyon TL olacak.

Kar amacı gütmeyen kuruluşlar statüsünde olan bağımsız spor federasyonlarına 2020 yılında 115 milyon TL yardım yapılması öngörülüyor.

DERNEKLERE 90 MİLYON

Kalkınma ajanslarına 331.7 milyon TL para transferini öngören teklifte dernek, birlik, kurum ve kuruluşlara diğer yardımın yanısıra 2020 yılında yapılacak 90.6 milyon TL de ‘sermaye transferi’ yapılacak.

DİYANET'İN BÜTÇESİ 1.1 MİLYAR LİRA ARTTI

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın 2020 Yılı Bütçesi, 2019’a göre 1.1 milyar TL arttı. Diyanet 2020 Yılı Bütçe Teklifi’ne göre, 2018’de 7.7 milyar TL, 2019’da ise 10.4 milyar TL ödenek ayrılan kuruma 2020 yılı için 11.5 milyar TL, 2021 yılı için 12.3 milyar TL ve 2022 yılı için 13.1 milyar TL ödenek verilmesi öngörüldü. Böylece Diyanet’e üç yıl için yaklaşık 37 milyar TL ödenek ayrıldı.

Diyanet, bütçe büyüklüğüne göre yapılan sıralamada, 16 bakanlıktan sekizinin bütçesini geride bıraktı. İçişleri Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, AB Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı, bütçe büyüklükleri ile Diyanet’in gerisinde kaldı.

PERSONEL DE ARTTI GİDER DE

Diyanet’in mevcut harcamaları ve gelecek yıllar için yüklü ödenekler ayrılan harcama kalemleri arasında ilk sırada personel giderleri kalemi yer aldı. 2018’de 170 bin personeli bulunan ve bu kişiler için 6.6 milyar TL harcayan Diyanet’in personel sayısı bu yıl 179 bine yükseldi. Sekiz ayda Diyanet personeli için devletin kasasından 5.7 milyar TL çıktı. 2019’un tamamında personele 8,5 milyar TL ve 2020 yılında 9.4 milyar TL ödeme yapılması öngörüldü.

DİYANETİN YOLLUĞU SAPTI

Diyanet’in yolluk giderlerindeki “ödenek üstü harcama tutarı” da Bütçe Teklifi’ne yansıdı. Buna göre, 2019’un tamamı için 33 milyon TL ödenek ayrılan “yolluk giderleri” kalemi için sekiz ayda 39 milyon TL harcandı. 834 bin TL ödenek ayrılan “görev giderleri” kalemi için ise şimdiye kadar 1.2 milyon TL harcama yapıldı. Diyanet, “geçici süreli personeli” için 153 milyon TL’lik ödenek ayırdı ancak bu personel içinv sekiz ayda tam 230 milyon TL harcadı.

125 MİLYON TL “AKTARACAKLAR”

Diyanet, dernek, vakıf gibi kurum ve kuruluşlara aktarılan tutarları ifade eden ‘kâr amacı gütmeyen kuruluşlara transferler’ kalemi için sekiz ayda 21 milyon TL harcama yaptı. Diyanet’in bu kuruluşlara önümüzdeki üç yılda toplam 125 milyon TL aktarması öngörüldü. Bütçe teklifinde bu harcama kalemine 2020 yılı için 39.3 milyon TL, 2021 yılı için 42.1 milyon TL ve 2022 yılı için de 44.4 milyon TL ödenek ayrıldı.

DİNİ EĞİTİME REKOR ÖDENEK

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın her fırsatta, “Bütçesini artırdık” dediği Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2020 yılı Bütçe Teklifi’nde, eğitim yardımlarına ayrılan payda kesintiye gidildi. Bakanlığın 2019 yılı bütçesinin yüzde 4,88’i eğitim yatırımları için ayrılırken bu oran 2020 yılında yüzde 4,65’e geriledi. Eğitim yatırımları için ayrılan pay, son dört yılın en düşük seviyesini gördü.

GENEL BÜTÇE İÇİNDEKİ PAY DÜŞTÜ

MEB, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ardından bütçeden en yüksek payı alan üçüncü bakanlık olsa da bütçesinin merkezi yönetim bütçesi içindeki payı düştü. MEB bütçesinin 2019 yılında yüzde 16,81 olan merkezi yönetim bütçesi içindeki payı 2020 yılında yüzde 16,1’e indi. Eğitim bütçesinin milli gelire oranı da yüzde 3,6 oldu.

2019 yılında 8 milyar 679 milyon TL’lik ödenek ile rekor kıran Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, 2020 yılında yeni bir rekora daha imza attı. Din Öğretimi Genel Müdürlüğü’ne ayrılan pay, 2019 yılına oranla yüzde 15 artırılarak milyar 904 milyon TL’ye ulaştırıldı.

Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’nün bütçesi de 2019 yılına göre artırıldı. 2019 yılında 14.7 milyar TL ayrılan Mesleki ve Teknik Eğitimin Genel Müdürlüğü’nün 2020 yılı ödenek teklifi 15.9 milyar TL oldu. MEB’in 2020 yılı bütçesinden Din Öğretimi Genel Müdürlüğü ile Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü’ne aktarılması öngörülen tutar, Ortaöğretim Genel Müdürlüğü’ne aktarılacak tutarın iki katına yaklaştı. Bakanlık, dini eğitim ve mesleki eğitim veren okullara Anadolu, fen ve sosyal bilimler liselerinin bağlı olduğu Ortaöğretim Genel Müdürlüğü’nden yüzde 93 daha fazla pay ayırdı.

MÜTTEAHİTLERE ÜÇ YILDA 31,2 MİLYAR TL ÖDENEK

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan’ın TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’ndaki açıklaması ile müteahhitlere garanti ödemesi yapmak için kullanıldığı ortaya çıkan “Hane Halkına Transferler” kalemi Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 2020 yılı bütçesinin en büyük ödeneklerinden biri oldu. “Mega projeler” nedeniyle müteahhitlere verilen araç ve yolcu garantisi ödemelerinin yapıldığı “Hane Halkına Transferler” kalemine 2020 yılı için 7.8 milyar TL’lik ödenek konuldu.

Yolcu ve araç garantisi verilerek yaptırılan Osmangazi Köprüsü, Yavuz Sultan Selim Köprüsü ile bağlantılı otoyolları ve Avrasya Tüneli’nden geçmeyen yolcu ve araçlar için müteahhitlere 2018 yılında 3 milyar 403 milyon lira ödeme yapıldı. 2019 yılı için ise 3 milyar 549 milyon lira ödenek ayrıldı. Ancak Ağustos ayı sonunda ödeneğin yaklaşık 1.5 milyar lira üzerine çıkılarak müteahhit firmalara aktarılan tutar 5 milyar 109 milyon lira oldu.

ARTARAK SÜRECEK

Uzun yıllar sürecek garanti ödemeleri artarak sürecek. Karayolları Genel Müdürlüğü’nün 2020 Yılı Bütçesi’nde yer alan çok yıllı bütçe tablosundaki, “Hane Halkına Transferler” kaleminde önümüzdeki yıllara ilişkin garanti kapsamında yapılacak ödemelere ilişkin tahmini tutarlar yer aldı. Buna göre, 2020 yılında 7 milyar 876 milyon, 2021’de 10 milyar 714 milyon, 2022’de ise 12 milyar 684 milyon lira garanti ödemesi yapılması öngörülüyor.
Buna göre 2020, 2021 ve 2022 yıllarında tamamına yakını AKP iktidarlarının gözde müteahhitlik şirketleri olan gruplara 31 milyar 274 milyon lira daha garanti ödemesi yapılması öngörülüyor.

BİR YILDA 2 BİN 98 YENİ ARAÇ

İktidar yaptığı tasarruf çağrılarına birçok kalemde olduğu gibi taşıt alımında da uymadı. Geçen yıl Haziran ayı sonunda devletin 111 bin 599 olan araç sayısı bu yılın Haziran ayında 2 bin 98 artarak 113 bin 697’ye çıktı.
Cumhurbaşkanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan yapılan taşıt alımının kısıtlanmasını da içeren tasarruf çağrılarının karşılığını bulmadığı 2020 yılı Bütçe Teklifi Gerekçesi’ndeki artış rakamlarıyla ortaya çıktı. Artan araç kiralamalarının yanısıra araç alımı da hız kesmedi.

SARAY’A 25 YENİ ZIRHLI

Cumhurbaşkanlığı’nın geçen yıl 255 olan taşıt sayısı 120 yeni araçla 375’e çıktı. 123 olan binek otomobillere bir yılda yeni 40 araç daha eklendi. 15 olan güvenlik önlemli binek otomobil sayısı 15’den 37’ye çıktı. Yurtdışında bulunan diplomatlara yapılan tahsisler nedeniyle 199 zırhlı binek araçla bu kategoride ilk sırada Dışişleri Bakanlığı yer alıyor. Bakanlığı 37 yüksek güvenlikli binek araçla Cumhurbaşkanlığı, 20 araçla da Milli Savunma Bakanlığı izliyor.

Diyanet İşleri Başkanlığı ve Ticaret Bakanlığı’nda ikişer, TBMM ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda da birer güvenlik önlemli makam otosu bulunuyor. Devlet kurumlarının filosunda 657 adet de güvenlik önlemli servis aracı yer alıyor.

EN BÜYÜK FİLO EMNİYET’İN

Genel bütçeli idarelerin sahip olduğu 103 bin 410 aracın 51 bin 360’ını Emniyet Genel Müdürlüğü kullanıyor. Milli Savunma Bakanlığı’nın filosunda 13 bin 920, Sağlık Bakanlığı’nda ise 8 bin 708 araç bulunuyor. Özel bütçeli idarelerde 6 bin 53, yükseköğretim kurumlarında 4 bin 109, düzenleyici ve denetleyici kuruluşlarda ise 125 araç kullanılıyor.