Bağlaçların sınıf mücadelesi

Bugün bağlaçların iş hukukundaki ve sınıf mücadelesindeki yerinden söz edeceğim. Konu İş Yasasında yapılmak istenen bağlaç (ve, veya, ile) değişiklikleri ile ilgili. Yasanın 2. maddesinin altıncı fıkrasında geçen  “veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan” ibaresi “veya asıl işin bir bölümünde işin gereği veya teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan” şeklinde değiştirilmek isteniyor.

İki ibare arasında ilk bakışta dikkatten kaçabilecek küçük ancak iş hukuku ve sınıf işikileri açısından büyük bir fark var. “İşletmenin ve” ibaresi metinden çıkarılıyor ayrıca “ile” bağlacı yerine “veya” konuyor. Bu değişiklik Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Yasa Tasarı Taslağı'nın 28. Maddesinde yer alıyor.

İş Yasanında yapılmak istenen bu bağlaç değişikliklerinin anlamı ne? İş Yasasının 2. maddesinde yer alan “ve”, “veya”, “ile” bağlaçlarının önemi nereden kaynaklanıyor? Aslında konu doğrudan taşeronlaşmayla ilgili. 2003 yılında kabul edilen 4857 sayılı İş Yasasının 2. maddesinde yer alan “(...) asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan” ifadesi uzun zamandan beri sıkı bir sınıf mücadelesine konusu. Bu hüküm ile asıl işin bir bölümünün taşerona devredilmesi üç koşulun birlikte var olmasına bağlanmaktadır: İşin gereği, işletmenin gereği ve teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler olması. Bu hüküm kağıt üzerinde de olsa taşeronlaşmaya bir sınır getirmektedir. Bu üç koşul bir arada olmadan asıl işin bir bölümü taşerona verilemeyecektir.

Ancak yasa çıktığından bu yana işveren örgütleri ve bazı iş hukukçuları metinde geçen “ile” bağlacının “veya” anlamına geldiğini ileri sürerek bu koşulların ayrı ayrı var olması halinde de asıl işin bir bölümünün taşerona verilebileceğini ileri sürmektedir. Oysa “ile” bağlacının “ve” bağlacı ile aynı işlevi gördüğü dilbilgisinin en basit kurallarından biridir. Örneğin “TİSK ile TÜSİAD esnek çalışma istiyor” cümlesi ile “TİSK veya TÜSİAD esnek çalışma istiyor” cümlelerinin farkı açık değil mi? Bu açık lingusitik gerçeğe rağmen işverenler ve bazı iş hukukçuları “ile” bağlacını “veya” olarak yorumladılar!

İşveren cephesinin bu tahrifatına karşı Yargıtay “ile” bağlacının “ve” anlamına geldiğini ve asıl işin bir bölümünün taşerone devri için üç koşulun bir arada aranması gerektiğine karar verdi. Bakanlık da Yargı kararına paralel olarak 2008 yılında çıkarttığı Alt İşverenlik Yönetmeliği’nde “İşverenin kendi işçileri ve yönetim organizasyonu ile mal veya hizmet üretimi yapması esastır. Ancak asıl iş; a) İşletmenin ve işin gereği, b) Teknolojik sebeplerle uzmanlık gerektirmesi, şartlarının birlikte gerçekleşmesi hâlinde bölünerek alt işverene verilebilir” hükmüne yer vererek taşeronlaşma konusundaki sınırlamaya açıklık getirdi.

Ancak bağlaçlar üzerindeki sınıf mücadelesi bitmedi! 2008’de yasaya uygun şekilde yönetmelikle taşeronlaşmaya sınır getiren bakanlık, iki yıl sonra İş Yasanındaki taşeron bağlaçlarını sermye lehine değiştiriyor ve taşeronlaşmanın elini kolunu serbest bırakmak istiyor. Bu değişiklik taşeronlaşmanın önündeki son engeli de kaldıracaktır. Zaten dizginlerinden boşalmış olan taşeronluk hiç bir engel tanımayacaktır. Bu değişiklik yeni iş cinayetlerine davetiyedir.

Bu değişiklik neden gündeme geldi? Hangi ihtiyacın ürünü? Taşeronlaşmanın yarattığı ölümler, ağır fatura ve sosyal tahribat ortadayken, Bakanlık hangi akla hizmet bu değişikliği gündeme getirdi. Bu değişliği bakanlıktan kim rica etti? Yargı kararına ve bakanlığın kendi yorumuna rağmen bu kepazelik nasıl gündeme gelebiliyor? Çalışma Bakanlığı taşeronluğu koruma ve kollama bakanlığı mı bilmek hakkımız.

Bu değişikliği taslağa yazmaya cüret edebilenler unutmayın: Tuzlada taşeron şirketlerde ölen tersane işçilerinin, taşeron maden şirketlerinde ölen işçilerin, Zonguldak Karadon’da 6 aydır ölüleri yer altından çıkarılamayan iki madencinin iki eli yakanızda olacaktır.  Bu kepazeliğe derhal son verin ve bu değişiklikten vazgeçin!